Het personeel van de laatste medische kliniek in het door hongersnood geteisterde ontheemdenkamp Zamzam in de Sudanese regio Darfur is vrijdag gedood. De schuilplaats van de negen hulpverleners van Relief International werd binnengedrongen door paramilitairen van de Rapid Support Forces, vertelde Kashif Shafique, landendirecteur van de hulporganisatie, tegen de Britse BBC. Ze werden in hun hoofd en borst geschoten.

De hulporganisatie is de laatst overgebleven aanbieder van essentiële gezondheidszorg in het kamp. Eind februari staakte Artsen zonder Grenzen alle activiteiten omdat het te gevaarlijk werd. Een dag voor de aanval vorige week waarschuwden de paramilitairen de medici om te vertrekken, vertelde Shafique. Maar gewonde burgers moesten geholpen worden en bovendien waren de belangrijkste vluchtwegen uit het kamp afgesloten. „Er was geen uitweg”, zei hij.

Na urenlange beschietingen brak de RSF vrijdagavond door de grenzen van Zamzam heen, waar een half miljoen ontheemden verblijven. Ze verwoestten honderden verblijfplaatsen en de belangrijkste markt, waarna ze hun aanval richtten op de medische kliniek, aldus Relief International. Satellietbeelden die vrijdag werden gepubliceerd door het Humanitarian Research Lab van de Yale School of Public Health, tonen militaire voertuigen rondom het kamp en verschillende branden erin. Het is de zwaarste grondaanval op het kamp in een jaar, aldus de onderzoeksgroep.

Het is ook de grimmige vooravond van de droevige mijlpaal van twee jaar oorlog in Sudan dinsdag. Op 15 april 2023 brak een strijd uit tussen de Sudanese legerleiders en de RSF –een militie van Arabieren uit de regio Darfur die door de afgezette dictator Omar al-Bashir was ingezet om zijn regime te beschermen tegen een staatsgreep– over de toekomst van het land. Meer dan 13 miljoen mensen zijn ontheemd geraakt, volgens Amerikaanse schattingen zijn 150.000 burgers gedood, en de helft van de bevolking –zo'n 25 miljoen mensen– heeft honger.

Te onveilig

„Qua aantallen is het veruit de grootste humanitaire crisis ter wereld”, zegt Derk Segaar, hoofd Internationale Hulpverlening bij het Rode Kruis. „En binnen zo'n grote crisis is de populatie van Zamzam een van de meest kwetsbare groepen. Ze zijn ontheemd, zitten zonder toegang tot humanitaire hulp en verkeren al in een situatie van hongersnood. Dat is ongelofelijk zorgwekkend. Ze lopen nog eens extra risico omdat ze niet uit dezelfde etnische groep komen als de paramilitairen.”

Na het geweld van afgelopen weekend sloot de Sudanese Rode Halve Maan tijdelijk alle acht gaarkeukens in het Zamzamkamp. Samen voorzagen die dagelijks 13.000 zwaar ondervoede ontheemden van twee warme maaltijden. Maar het was te onveilig, zegt Segaar, die met de organisatie samenwerkt. „Voor hun eigen veiligheid, maar ook voor die van de vluchtelingen zelf, want er zijn grote aanvallen geweest op plekken waar veel mensen samenkomen.”

Naast het Zamzamkamp viel de RSF ook het naburige kamp Abu Shouk en de stad Al-Fashir aan. Die stad is als enige in de regio nog in handen van het regeringsleger en wordt al een jaar lang steeds nauwer omsingeld door de paramilitairen. Het precieze dodental is nog onduidelijk, omdat de paramilitairen het internet hebben geblokkeerd. Het regeringsleger meldde zaterdag dat alleen al in Al-Fashir 74 burgers zijn gedood. De VN spreken van meer dan 200 doden.

Dat de RSF hun aanvallen verhevigen, lag in de lijn der verwachting nadat ze vorige maand uit Khartoem werden verjaagd. Sinds het begin van de oorlog hadden de paramilitairen de overhand in de hoofdstad. Maar in plaats van de overwinning nu te gebruiken als troef in onderhandelingen, wil het regeringsleger doorgaan tot de RSF zich overgeeft. Met de militaire steun die beide partijen ontvangen –Egypte en Saudi-Arabië helpen het regeringsleger en de VAE steunen de paramilitairen– lijkt het einde van het geweld daarmee nog ver uit zicht.

Oorlogsmisdaden

Beide partijen zijn door mensenrechtenorganisaties, de VN en de VS beschuldigd van oorlogsmisdaden. De RSF is daarnaast beschuldigd van genocide op de etnische Masalit in West-Darfur.

Maar internationaal is er nauwelijks aandacht, ziet ook Segaar. „Vanwege andere conflicten, maar ook omdat er weinig informatie naar buiten komt. Journalisten en andere onafhankelijke partijen worden nauwelijks toegelaten. Maar het is duidelijk dat de crisis van ongelofelijke proporties is en het lijden enorm.”

Dinsdag organiseert de Britse regering, samen met Duitsland en Frankrijk, een conferentie in Londen met de buitenlandministers van bijna twintig landen. Die is bedoeld om humanitaire hulpgelden op te halen. Het is een belangrijk moment, zegt Segaar. „Zonder internationale interventie is het moeilijk om een einde te zien aan het extreme lijden waar de Sudanese bevolking al meer dan twee jaar onder gebukt gaat.”