Het is verbazend dat deze vraag weinig aandacht krijgt. In plaats daarvan wordt erover gesproken dat Poetin de oorlog in Oekraïne is begonnen en dat hij een boef en een dictator is. Het mag allemaal waar zijn, maar als Poetin zich bedreigd voelt en weinig uitzicht voor Rusland en zichzelf ziet, zou hij zomaar in de verleiding kunnen komen om zijn kernwapens te gebruiken. En wat heb je dan aan je beschuldigingen richting Poetin?

Oekraïne heeft geen toekomst zonder Europa, Europa heeft geen toekomst zonder Oekraïne

President Trump heeft zo te zien, ondanks zijn kwalijke uitspraken over Zelensky en Europa, wel oog voor hoe de wereld veiliger moet worden en waarschijnlijk daarom trekt hij de banden met Poetin aan. Maar dan moeten Trump en Poetin wel een oplossing hebben voor de Oekraïnecrisis, zonder dat dit land (en Europa) slachtoffer wordt. Want Timothy David Synder, hoogleraar Oost-Europese en Russische geschiedenis, heeft terecht gezegd: Er zijn maar weinig mensen die begrijpen dat Oekraïne geen toekomst zonder Europa heeft en Europa geen toekomst zonder Oekraïne.

Lesje geschiedenis

Sinds zijn onafhankelijkheid in 1992 zit Oekraïne tussen twee uitersten: enerzijds nauwere banden met de EU en het Westen, anderzijds historische banden met Rusland. Daarom enkele belangrijke Oekraïnefeiten, ter verheldering:

• De economie verslechterde in de jaren 90 ernstig. Het bevolkingsaantal daalde van 52 naar 48 miljoen. Het bruto nationaal product was in 1998 40 procent van wat het in 1990 was. In navolging van de omstreden Russische privatiseringen, waarbij een kleine groep zogenaamde bedrijfsoligarchen de bulk van alle overheidsbedrijven kreeg voor vaak een fractie van de werkelijke waarde, trad ook in Oekraïne een soortgelijk systeem in werking.

Het besluit van de Oekraïense president Janoekovytsj om geen handelsovereenkomst met de EU te tekenen veroorzaakte grootschalige protesten

• In 1992 tekende Oekraïne een overeenkomst om zijn 1900 strategische kernwapens te vernietigen. In ruil daarvoor kreeg het land de nodige veiligheidsgaranties.

• Pogingen van het zelfstandig geworden Oekraïne om de Zwarte Zeevloot tot zijn eigendom te verklaren leidden tot spanningen met Rusland.

• Vanaf de jaren 60 tot de aanleg van de Nordstreamgaspijpleidingen (vanaf 2011) doorkruisten Russische gaspijplijnen Oekraïne om Europa van aardgas te kunnen voorzien.

• Tussen november 2004 en januari 2005 was er de Oranjerevolutie: grootschalige demonstraties, stakingen en bezettingen voor meer democratie.

• In 2013 volgden de Euromaidanprotesten: het besluit van de Oekraïense president Janoekovytsj om geen handelsovereenkomst met de EU te tekenen veroorzaakte grootschalige protesten. Janoekovytsj wilde nauwere banden met Rusland. Uiteindelijk vluchtte hij daarnaartoe.

• Rusland annexeerde in 2014 de Krim en riep de regio’s Donetsk en Loehansk uit tot volksrepublieken. Daardoor escaleerde de spanning tussen Rusland en Oekraïne.

• In 2014-2015 spraken Oekraïne, Rusland, Frankrijk, Duitsland en de separatisten over vrede (Minsk I en II). Het geweld nam af maar de spanningen bleven. De twee volksrepublieken werden door geen enkel land erkend. President Poetin trad op 21 februari 2022 uit het verdrag door te verklaren dat Rusland de onafhankelijkheid van de zelfverklaarde Oost-Oekraïense republieken Donetsk en Loehansk erkende.

• Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen.

Geweldig cadeau

Voor een duurzaam vredesakkoord is meer nodig dan een ontmoeting tussen Poetin en Trump. Wat dan? Trump wil dat Europa het voortouw neemt in vredesgesprekken. Maar is Europa in staat om Oekraïne een langetermijnoplossing te bieden?

China wordt gezien als dé bedreiging voor de Amerikanen, zowel economisch als militair

Blijvende veiligheid voor die komende vijftig jaar? Trump heeft Poetin een geschenk gegeven: internationale legitimatie van het door hem bezette deel van Oekraïne in ruil voor het stoppen met z’n oorlogsgeweld. Gaat Poetin daarmee akkoord?

Trumps aandacht is overigens niet op Europa maar op China gericht. Voor hem zijn Europa en Oekraïne van ondergeschikt belang. China wordt gezien als dé bedreiging voor de Amerikanen, zowel economisch als militair. In Azië ligt volgens Trump de grootste uitdaging voor Amerika.

Ondertussen heeft Trump Europa en Oekraïne een geweldig cadeau gegeven: Europese leiders zijn nu gedwongen om als eenheid een vreedzame oplossing voor Oekraïne te zoeken. En nu maar hopen dat Poetin en Trump een duurzame oplossing voor de kernwapendreiging vinden.

De auteur is politicoloog, verbonden aan Carleton University, Ottawa, Canada