De gevechten aan het front in Oekraïne blijven ongekend gruwelijk. Rusland boekt al vele maanden enige terreinwinst ten koste van huiveringwekkende verliezen. Volgens Oekraïne was januari met 48.240 doden en gewonden de op een na bloedigste maand voor Rusland. In totaal zouden de Russen 843.000 man in de strijd hebben verloren.

Oekraïne slaagt erin ondanks de trage, maar gestage vooruitgang van de Russen, stand te houden. Het Russische leger heeft de afgelopen maanden ondanks enorme krachtsinspanningen nergens aan het 1200 kilometer lange front een doorbraak weten te forceren. Oekraïne heeft recent in de bezette Russische regio Koersk terreinwinst geboekt, maar een nieuw, kortstondig offensief is tot stilstand gekomen. Oekraïne houdt bezet gebied in Koersk in zijn greep.

Europa en bondgenoten zijn zonder de VS nauwelijks in staat een vredesdeal in Oekraïne te bewaken

Rusland voert met zware ballistische raketten en drones onophoudelijk aanvallen uit op Oekraïense woonwijken, winkelcentra en scholen. Het aantal burgerdoden stijgt. Oekraïne op zijn beurt valt Russische commandoposten, vliegvelden en olieraffinaderijen diep in het achterland aan.

Beide landen lopen op hun tandvlees. Oekraïne kampt met structurele tekorten aan manschappen en materieel. Rusland zit met een gebrek aan opgeleide militairen en verouderd wapentuig. Het tempo van het Russische offensief neemt hierdoor af. Ook door het winterse weer.

Overduidelijk is dat Rusland met plaatselijke successen aan de winnende hand is. De Russische president Vladimir Poetin kan rustig achterover leunen, ook al geeft de dreigende ineenstorting van zijn economie alle reden tot zorg.

Grootste dreiging

De grootste dreiging voor Oekraïne komt op dit moment echter niet uit Rusland, Noord-Korea of Iran, maar uit het Witte Huis. De Amerikaanse president Donald Trump lijkt Oekraïne op te offeren voor het sluiten van een snelle deal met collega Poetin.

Oekraïne moet afstand doen van door Russen bezet Oekraïens grondgebied en afzien van NAVO-lidmaatschap, terwijl Europa en andere bondgenoten troepen moeten leveren om een vredesakkoord te bewaken. Een internationale troepenmacht moet veiligheidsgaranties geven aan Oekraïne, maar de VS doen niet mee.

De Amerikaanse boodschap is ingeslagen als een bom. De VS zetten de zaak op scherp en laten hun bondgenoten aan hun lot over. Niet zonder reden vindt in Europese hoofdsteden koortsachtig overleg plaats. Europese landen, waaronder Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, eisen opnieuw een plek aan de onderhandelingstafel. „Geen paniek, maar actie”, twittert de Nederlandse defensieminister Ruben Brekelmans, daarmee erkennend dat paniek op de loer ligt.

Europa staat echter met lege handen. Europese bondgenoten kunnen, door het ontbreken van enige militaire macht van betekenis, niets afdwingen. Ook Oekraïne staat mogelijk buitenspel, ook al zegt Trump dat het land formeel aan tafel zal zitten. Het gevaar is levensgroot dat Trump en Poetin onderhands een snelle, ondoordachte deal sluiten. Telefoontjes tussen de twee doen het ergste vrezen.

Poetin is de enige die alle reden heeft opgetogen te zijn met het optreden van Trump. De VS geven nog vóór de onderhandelingen belangrijke zaken prijs. Poetin heeft zijn buit binnen en kan zijn eisen opschroeven: bijvoorbeeld een forse vermindering van de 100.000 Amerikaanse troepen in Europa. Of een verlichting van sancties.

Groot probleem

Voor Europa doemt een levensgroot probleem op. De bewaking van een vredesakkoord langs de 1200 kilometer lange Oekraïens-Russische grens vergt een robuuste gevechtsmissie van pak ’m beet vele tienduizenden militairen met honderden tanks en pantservoertuigen. Deze troepen moeten langdurig –of zelfs permanent– worden gestationeerd in Oekraïne, maar moeten wel elke zes maanden afgewisseld worden door verse troepen. President Volodymyr Zelensky roept op minstens 200.000 man te sturen.

Europese landen, met ook landen als Canada en Australië, kunnen waarschijnlijk niet zomaar voldoende parate troepen op de mat brengen. De decennialange kaalslag op westerse krijgsmachten eist hier zijn tol. Wederopbouw duurt nog tientallen jaren.

De NAVO kan geen troepenmacht naar Oekraïne sturen, omdat de alliantie daarmee direct in oorlog zou kunnen komen met Rusland; Poetin accepteert de NAVO ook niet in Oekraïne. Een macht onder VN-vlag is ook geen optie, omdat deze geen zware gevechtsmissies inzet. Een internationale troepenmacht moet daarom worden samengesteld uit samenwerkende, individuele landen; een zogeheten ”coalition of the willing”.

Daarbij is de vraag welk land het commando over een dergelijke bonte troepenverzameling kan voeren. Europa kan geen grootschalig gewapend conflict aan zonder Amerikaanse steun. Europese landen beschikken over onvoldoende militaire capaciteit, zoals commandovoering, transport, inlichtingen en spionage in het veld en in de ruimte, zo leert bijvoorbeeld het militair ingrijpen van Groot-Brittannië en Frankrijk in Libië in 2011.

Somber

De toekomst van Oekraïne ziet er somber uit door wegvallende Amerikaanse en ontoereikende Europese steun. Krijgt Poetin het gevoel met een deal een overwinning te hebben geboekt, dan stimuleert dit zijn agressie. Zoals Poetin in 2014 na de annexatie van de Krim is doorgegaan op het oorlogspad, na het uitblijven van een krachtige reactie van Europa, de NAVO en de VS.

De Russische oorlogseconomie draait op volle toeren. Wapens rollen in hoog tempo van de band. Rusland kan twee jaar na de oorlog een geloofwaardige bedreiging vormen voor een Baltische staat en in vijf jaar tijd een grootschalig conflict ontketenen met Europese landen, aldus de Deense inlichtingendienst dinsdag. De situatie is ernstig, de tijd dringt.