Tweede Kamer uiterst kritisch over wetsvoorstel transparantie maatschappelijke organisaties
Het wetsvoorstel dat de burgemeesters en het openbaar ministerie de mogelijkheid moet geven om donaties aan maatschappelijke organisaties te controleren, leidt in de Kamer vooralsnog tot veel vragen. „Hier wordt met een kanon op een mug geschoten.”
De Tweede Kamer debatteerde dinsdag over het wetsvoorstel dat moet regelen dat burgemeesters en het OM inzage kunnen krijgen in verdachte donaties aan maatschappelijke organisaties.
Het wetsvoorstel, dat al in 2020 werd ingediend door toenmalig minister Sander Dekker (Rechtsbescherming), voorzag aanvankelijk in een verplichting voor maatschappelijke organisaties om donaties per jaar op te geven. Na kritiek van onder meer de Raad van State wisselde Dekker die generieke registratieplicht in voor een inzageverplichting. Die zag destijds uitsluitend nog op donaties van buiten de EU. Toenmalig VVD-minister Yeșilgöz breidde dat in april 2023 uit naar alle donaties die maatschappelijke organisaties, inclusief kerken, ontvangen.
Hoewel een overgrote meerderheid in de Tweede Kamer vindt dat overheden iets moeten kunnen doen tegen ongewenste beïnvloeding, zijn veel partijen behoorlijk sceptisch over het wetsvoorstel. Dat zadelt maatschappelijke organisaties op met een gigantische regeldruk. Die moeten immers alle donaties bijhouden, aangezien het OM en de burgemeester op zeker moment inzage kunnen eisen. „Bij ons speelt echt de vraag: schieten we niet met een kanon op een mug?” aldus Songül Mutluer (GL-PvdA).
Ook CU-leider Mirjam Bikker vindt dat de proportionaliteit te wensen overlaat: „Ja, er is een probleem in een klein specifiek deel van het maatschappelijk middenveld, maar nu gaat alles en iedereen op het hakblok”.
Buitenland
Bikker en ook SGP-Kamerlid Diederik van Dijk kwamen voorafgaand aan het debat elk met een oplossing om die regeldruk te verminderen. Van Dijk stelde voor om alleen donaties van 15.000 euro en hoger te laten registreren. Bikker wil weer terug naar de situatie waarin alleen donaties die van buiten de Europese Unie en de Europese Economische Zone komen, worden geregistreerd.
In de Kamer leeft ook de vraag of de wet wel genoeg waarborgen biedt tegen een politiek gemotiveerd gebruik van de inzageverplichting. Volgens D66-Kamerlid Sneller wordt de letterlijke formulering in wetten immers steeds vaker aangewend voor politieke doelen. Daarbij refereerde hij aan de oproep van PVV-leider Geert Wilders aan minister Judith Uitermark (Binnenlandse Zaken) om de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema te ontslaan.
Minister David van Weel (Justitie en Veiligheid) zal later dit jaar in elk geval een deel van de oppositie moeten weten te overtuigen. In de Senaat bezit de coalitie namelijk geen meerderheid.
