Stel: in een woeste storm verdween een eeuw geleden het vissersscheepje van je overgrootvader in de golven van de Noordzee. Zijn overboord geslagen lichaam bleef tot op de dag van vandaag spoorloos. Is hij misschien aangespoeld in een kustplaats in Denemarken en daar ter aarde besteld in een anoniem graf? Er zijn sinds kort betere mogelijkheden voor nabestaanden om antwoord te krijgen op dit soort prangende vragen.

„Nabestaanden zijn heel dankbaar als ze weten waar hun op zee gebleven geliefde is gebleven” - Marieke Fleskens, politiespecialist vermiste personen

„Nabestaanden zijn heel dankbaar als ze weten waar hun op zee gebleven geliefde is gebleven. Ze kunnen hem dan eindelijk als het ware thuisbrengen. Er komen antwoorden op openstaande vragen”, zegt Marieke Fleskens, specialist vermiste personen bij de politie-eenheid Den Haag.

Vanaf 2014 probeert de politie mensen die op zee het lieven lieten en vermist raakten, te traceren.  Het project Zeeslachtoffers beoogt nabestaanden via DNA-verwantschapsonderzoek zekerheid te bieden. In 2014 gaven in onder meer Katwijk, Scheveningen en Urk enkele honderden mensen van wie familie op zee verdween DNA (via wangslijm) af. Dat leverde vier zogeheten matches op. Het DNA van de nabestaanden kon worden gekoppeld aan vier vissers die ter aarde waren besteld in anonieme graven, onder meer op Terschelling. Daarvoor zijn die graven geopend en is DNA uit de overblijfselen gehaald. De familie van de zeelieden weet sindsdien dus precies in welk graf hun geliefde ligt.

Makkelijker

Recent kreeg het project Zeeslachtoffers een nieuwe impuls. Voortaan kunnen DNA-profielen van verwanten ook terechtkomen in een internationale DNA-databank van Interpol, I-Familia geheten. De databank is gericht op vermisten. „Onze zoektocht wordt makkelijker. Voorheen moesten we landen stuk voor stuk benaderen.”

„In zekere zin hebben we ons ermee verzoend dat vader ergens een zeemansgraf kreeg” - Jan van Welie, visserijhistoricus

In het Noordwijkse gebouw van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij kunnen verwanten uit Noordwijk en omgeving dinsdagavond DNA afgeven ten behoeve van I-Familia. „We kunnen dat vergelijken met DNA van zeeslachtoffers in Noordzeelanden, zoals Denemarken, Zweden, Engeland en Duitsland”, legt Fleskens uit. „Als we maar één match zouden vinden, is ons werk al geslaagd.” Overigens is het bepaald niet zeker dat autoriteiten in andere landen DNA hebben van ooit aangespoelde zeelieden. „Landen hanteren verschillende regels. In Nederland maakten we dus graven open van anoniem begraven mensen die aanspoelden. Met zo’n aanpak lopen we in Europees verband denk ik behoorlijk voorop”, zegt Fleskens.

Verrassend

Visserijhistoricus Jan van Welie (61) uit Katwijk stond zo’n tien jaar geleden DNA af, in een poging zijn verdronken vader Anton van Welie ooit nog te traceren. Vaders viskotter, de KW (Katwijk) 103, verging tijdens een storm in februari 1970. Vijf opvarenden kwamen om, één van hen werd gevonden. Jan heeft zijn vader, een van de vier vermisten, nooit kunnen begraven. Een paar maanden geleden gaf Van Welie toestemming om zijn DNA ook in de internationale databank I-Familia te deponeren. Deze dinsdagavond is hij ook bij de bijeenkomst in Noordwijk.

De zoektocht naar zijn vader kreeg een paar maanden geleden een verrassende wending. Door inspanningen van de Stichting Onderzoek Maritiem Vermisten kon in de buurt van Texel het wrak van de vergane KW103 op de Noordzeebodem worden gelokaliseerd. Niet helemaal zeker is of het lichaam van vader Van Welie (of een deel daarvan) nog in de kotter is. Van Welie: „Mogelijk ligt hij in het bemanningsverblijf onder een 1,5 meter dikke laag zand en modder. Het zou mooi zijn als we met zekerheid weten waar vader ligt, maar in zekere zin hebben we ons ermee verzoend dat hij ergens een zeemansgraf heeft gekregen.”

Op de bodem van de Noordzee liggen (de overblijfselen van) honderden vermiste mensen, zegt Van Welie.  De visserijhistoricus legde een database aan. Hij heeft tot dusver sinds ongeveer het jaar 1800 zo’n 5200 Nederlandse vissers geregistreerd die tijdens hun werk op de  Noordzee omkwamen. „Neem het jaar 1926. In dat jaar vergingen op 10 oktober tijdens een heftige storm drie loggers (haringschepen), met elk aan boord zo’n twaalf man. In 1917, dus tijdens de Eerste Wereldoorlog, verdwenen 201 vissers in de diepte van zee. Toen werden haringschepen aangevallen door de Duitsers. Het kon ook gebeuren dat een vissersschip op een mijn voer.”