Hectisch. Zo mag het politieke jaar 2024 gerust worden genoemd. Daags voor het kerstreces van de Tweede Kamer blikken SGP-voorman Chris Stoffer en SP-leider Jimmy Dijk op Dijks werkkamer terug op alle gebeurtenissen. Het vertrek van Mark Rutte komt voorbij, evenals het verstandshuwelijk dat PVV, VVD, NSC en BBB met elkaar sloten en natuurlijk de komst van de partijloze premier Dick Schoof.

De twee beantwoorden ook vragen over elkaars stijl van oppositie voeren. En ze informeren even naar elkaars plannen voor het kerstreces. „Vroeger”, zegt Chris Stoffer, „vroeger had ik een baas, die zei: Met Kerst zet ik de zandzakken voor de deur, dan kan er niemand meer in.” Voor de periode tussen Kerst en oud en nieuw mikt de SGP’er op een korte vakantie met zijn gezin, in Zeeland. „En er ligt nog een stapel boeken die moet worden weggewerkt.”

Dijk gaat op reis met zijn vriendin en probeert door te lezen en te reflecteren van de kerstvakantie een tijd van verdieping te maken. „Van bezinning, als ik het in Chris’ woorden zou moeten zeggen”, voegt hij er met een knipoog aan toe. Het kerstevangelie omschrijft de SP’er als mooi. „Met begrippen zoals zonde en genade heb ik helemaal niks, maar in het kerstverhaal komen de waarden van liefde en solidariteit heel mooi naar voren. Dat spreekt elke SP’er natuurlijk aan. Ook mij.”

Bij het aanbreken van 2024 was Rutte IV demissionair, waardoor veel probleemdossiers werden geparkeerd. Daarnaast vroeg de formatie aandacht. Is 2024 een verloren jaar geweest?

Stoffer: „Qua uitvoering was het inderdaad een mager jaar dat voor een belangrijk deel in het teken stond van de nasleep van de verkiezingen. Maar, PVV, VVD, NSC en BBB hebben natuurlijk wel iets tot stand gebracht: hun hoofdlijnenakkoord. Dat bevat mooie dingen, zeker voor de gewone man.”

Dijk: „Dat hele hoofdlijnenakkoord draagt werkelijk niet één oplossing aan voor de problemen die dit kabinet zegt te willen aanpakken. Neem de asielopvang. Als je migratie beheersbaar wilt maken, moet je de verdienmodellen daarachter aanpakken. Maar als gevolg van politieke onkunde is het kabinet nu al tijden genoodzaakt in zee te gaan met commerciële beunhazen, met hotelketens en exploitanten van cruiseschepen. Als je die miljarden in de IND zou steken in plaats van in de crisisnoodopvang waar ze nu naartoe vloeien, weten vluchtelingen al na een halfjaar waar ze aan toe zijn: integreren of terugkeren. Nu duren de procedures eindeloos lang.”

Als de coalitie het nieuws haalde, was dat vanwege het geëmmer en geëtter onderling, vervolgt de SP’er. „PVV, VVD, NSC en BBB trekken rookgordijnen op, puur om te verhullen dat ze de zorg kapot bezuinigen en dat er niet één probleem is dat wordt aangepakt.”

Toen de onderwijsbegroting van minister Eppo Bruins begon te wankelen, schoot de SGP samen met CDA, ChristenUnie en JA21 het kabinet te hulp. De SP hield zich afzijdig. Vanwaar dat verschil?

Dijk: „Chris stond er al positief in bij het debat over de regeringsverklaring, dus dat hij bereid was te helpen, mee te denken, is niet meer dan logisch. Wij hebben minder warme gevoelens bij dit kabinet.”

Stoffer: „Het overgrote deel van wat PVV, VVD, NSC en BBB in hun plannen voorstellen, vind ik inderdaad goed, op abortus, informeel onderwijs en ontwikkelingshulp na. En dus is mij er ook best wat aan gelegen dat dingen gewoon door kunnen lopen en dat we in ieder geval een poging met elkaar gaan doen om stapjes te zetten richting het oplossen van de problemen rond asiel, migratie, landbouw en woningbouw. Dus ja, waar ik iets kan betekenen om te kijken of we het voor elkaar kunnen krijgen, doe ik het graag.”

CDA-leider Henri Bontenbal zei recent in het Reformatorisch Dagblad: „In deze coalitie zat van meet af aan betonrot.” Hoe zien jullie dat?

Stoffer: „In iets wat nieuw is, kan nog geen betonrot zitten, weet ik als civiel ingenieur. Dus of dat optreedt, moet nog blijken, zou ik zeggen. Verder heeft deze coalitie op cruciale momenten best een verrassend soort veerkracht getoond, in de zin dat ze elkaar net op tijd weer wisten te vinden. Dat mag ook weleens worden gezegd.

„Als de mensen ergens klaar mee waren, dan met de kabinetten-Rutte III en IV” - Chris Stoffer, fractievoorzitter SGP

En om dan toch nog even terug te komen op dat ene woord: als de mensen ergens klaar mee waren, dan met de kabinetten-Rutte III en IV. Er zijn onder Rutte best goede dingen gebeurd, maar eind Rutte III, begin Rutte IV zag je gewoon: dit werkt niet meer. Mensen waren dat zat.”

Dijk: „Ik heb net aangegeven hoe ik er inhoudelijk tegen aankijk. Er is geen cement dat deze partijen bindt. Zodra er een nieuw probleem ontstaat dat onvoorzien was, ja, dan wordt die betonrot ze fataal.”

Stoffer: „Het jaar 2024 was vooral het jaar van de plannen, de uitvoering blijft tot op heden achter. In 2025 moet dat beter. Dit kabinet heeft zich verbonden aan doelen op het terrein van asiel en migratie, woningbouw en landbouw en aan het halveren van het eigen risico. Ik verwacht nu op z’n minst voor één of twee van die probleemdossiers oplossingen. Het klopt dat drie van de vier partijen nog geen enkele regeerervaring hebben. Die hebben het daar niet makkelijk mee, maar ik zie ze wel meters maken nu.”

„Ik was vroeger als jochie op zich altijd best fan van Jan Marijnissen” - Chris Stoffer, fractievoorzitter SGP

Wat vinden jullie van elkaars oppositiestijl?

Stoffer: „Ik vind Jimmy’s stijl helemaal passen bij de SP. Ik was vroeger als jochie op zich altijd best fan van Jan Marijnissen. Iets van hem zie ik wel weer terugkomen in Jimmy. Dat felle. En ik snap het ook wel. Toen ik hier kwam, had de SP veertien zetels. Nu nog vijf. Dat Jimmy die negen terug wil halen, begrijp ik goed.”

Dijk: „Chris zegt terecht: wij zijn een partij die zegt waar het op staat. Ik doe altijd m’n best. Het kan hard, maar ik vind dat het fatsoenlijk moet zijn.”

Stoffer: „Je mag er iets meer bij lachen nog, Jimmy. Kijk nog een paar filmpjes van Jan Marijnissen terug, daar worden je optredens nog sterker van.”

Dijk: „Ik vind het heel moeilijk dat er nu partijen zitten die hun macht hebben gevormd op basis van grote, grote beloften die niet worden nagekomen. Het halveren van het eigen risico, het verlagen van de huren met 20 procent. Ja, dan snap ik dat als wij mensen spreken in de straten, wij overal te horen krijgen: we voelen ons verraden. Dus dat gooi ik de coalitie dan ook voor de voeten. Zoek daar maar eens een humoristische ondertoon bij.

Tijdens de algemene beschouwingen kreeg ik eindelijk gelegenheid Schoof te vragen wat hij ging doen om kinderarmoede aan te pakken. Net op dat moment kwamen de adviezen over het asielnoodrecht binnen, waar de Kamer om had gevraagd. Grote delen daarvan bleken zwartgelakt. Heel bijzonder natuurlijk, maar dat gaf wel zo veel tumult dat de aandacht voor kinderarmoede meteen was verdwenen. Moet ik daarbij staan lachen dan? Nee dus, wat mij betreft.”

Inmiddels staan jullie allebei ruim een jaar aan het roer van jullie partij. Wat vormde voor SGP en SP het hoogte- en dieptepunt in het achterliggende jaar?

Dijk: „Dat mijn voorganger, Lilian Marijnissen, moest stoppen, was een dieptepunt. Ik heb lang met haar samengewerkt. Dat ze moest opstappen, vond ik heftig.

Een hoogtepunt? Prettig genoeg krabbelen we sinds de zomer weer wat op in de peilingen. En, heel tof, onze jongerenvereniging groeit echt als kool. Bij mijn aantreden heb ik tegen de partij gezegd dat we daar werk van moesten maken. Het afgelopen jaar ben ik veel bezig geweest om meer jongeren aan te trekken.”

Stoffer: „Over een hoogtepunt hoef ik niet lang na te denken: Bert-Jan Ruissen werd in mei herkozen als Europarlementariër. Met de beste en hoogste stemmenuitslag ooit. Dat het aantal abortussen in 2023 in Nederland toenam naar ruim 39.000 is een dieptepunt. Deze snelle stijging laat zien dat er echt iets aan de hand is in ons land.”

In Oss, de bakermat van de SP, viel eerder dit jaar de gemeenteraadsfractie uit elkaar. Vijf partijgenoten splitsten zich af. Hoe kijkt de landelijke SP daarnaar?

Dijk: „Leuk is anders. Ik denk dat iedere partij dit soort dingen op lokaal niveau weleens meemaakt. Het is treurig dat raadsleden er met zetels vandoor gaan. Daar moeten we iets aan doen. Mensen stemmen niet op een raadslid, maar op een partij.”

De lokale SGP-afdeling in Vlissingen begon een actie om Lilian Janse op de kandidatenlijst voor de Tweede Kamer te krijgen. Wat vindt de landelijke SGP daarvan?

Stoffer: „Het staat iedereen vrij om iemand naar voren te schuiven. Maar ik heb nog niet de indruk dat we een nieuwe lijst moeten opstellen. Wat dat betreft is het een opmerkelijk moment. De kandidatenlijst is aan het hoofdbestuur. Zij zullen daar in wijsheid over beslissen.”

Wat was privé voor jullie een hoogte- en een dieptepunt?

Stoffer: „Ik ben een gezinsman. Afgelopen zomer haalde mijn oudste dochter haar vwo-diploma. Dat vond ik heel mooi. Ze studeert nu Engels in Leiden en ik deel met haar mijn appartement in Den Haag. Ik moet op tijd uit bed, want dan gaan we samen ontbijten.

Het overlijden van de zoon van mijn oudste nicht, een leeftijdsgenoot, was een dieptepunt. Op zo’n moment zie je de eindigheid en tijdigheid van het leven. Dat raakt me.”

Dijk: „Ik weet alleen een hoogtepunt te noemen. Sinds kort wonen zowel mijn moeder als mijn twee oudere tweelingbroers net als ik in de stad Groningen: alle drie op nog geen 150 meter afstand. Superleuk. Nu wonen ook mijn neefje en nichtje in de buurt.”

Hebben jullie een politiek voorbeeld, iemand aan wie jullie dit jaar bij momenten moesten terugdenken?

Dijk wijst naar een SP-spotprent op de tv-meubel in zijn werkkamer, gemaakt toen Jan Marijnissen partijleider was. Daarop staan de politieke krachtsverhoudingen afgebeeld tijdens Paars I. Een kleine premier Kok zit op de knie bij de grote VVD-leider Bolkestein. „Hou je d’r buiten, Kok”, valt de VVD’er zijn politiek tegenstander in de rede.

„SP’ers zijn fanatiekelingen met het hart op de goede plek; eigenlijk zijn we heel leuke, vrolijke mensen” - Jimmy Dijk, fractievoorzitter SP

Dijk: „Mijn partij was in het verleden, in de tijd van Marijnissen, beter in staat de dingen op een wat luchtiger manier mee te geven. Ik ben daarnaar op zoek, wil dat graag weer terug. SP’ers zijn fanatiekelingen met het hart op de goede plek. We willen heel graag dat de wereld beter wordt. Dat geeft soms een boze indruk, maar we zijn eigenlijk heel leuke, vrolijke mensen.”

Stoffer: „Ik kom bij ds. Abma uit. Niet eens zozeer als politicus, maar als predikant. Hij kwam in de tijd toen ik een klein jongetje was iedere maand een keer in de hervormde kerk in Elspeet preken. Een uitspraak die ik me nog goed kan herinneren is: „Bij de Heere God worden geen lieverkoekjes gebakken.” In een van onze werkkamers in het Tweede Kamergebouw staat een klein, groen stoeltje. Dat was van ds. Abma. Af en toe ga ik erin zitten om aan hem te denken.”

In de nacht van 7 op 8 november werd een groep Israëlische voetbalsupporters in Amsterdam de stad doorgejaagd en mishandeld. In het daaropvolgende integratiedebat waarschuwde de VVD dat religie geen al te grote plek mag hebben in het publieke domein. Wat vindt de SP daarvan?

Dijk: „Als het gaat om onderwerpen als achtergrond, afkomst of wereldbeschouwing, valt mij iets op. Daar wordt door Haagse politici polarisatiepolitiek op bedreven. Dat is ook wat VVD-leider Yeşilgöz doet met haar vrijheidsagenda. Daar zaait ze bewust verdeeldheid mee, met maar één doel: zelf meer in de picture komen.

Ik wil het integratiedebat graag voeren. Zullen we meer socialehuurwoningen gaan bouwen in de rijkste buurten en wijken in Nederland? Of zullen we ervoor zorgen dat de rijkste gemeenten meer vluchtelingen gaan opvangen? Mijn boodschap aan de VVD is: kom niet met stoere prietpraat, maar met een plan.”

Stoffer: „Als voormalig VVD-leider Bolkestein een discussie op tafel legde, deed hij dat meer doordacht.”

Dijk, lachend: „Dat denk ik ook, ja.”

Stoffer: „De VVD hecht traditioneel waarde aan het conservatief-liberale element: waar komt Nederland vandaan? Dat mis ik op dit moment. Ik hoop dat de partij terugkeert naar haar wortels. Er is best een heel aantal mensen in de partij dat het helemaal niet prettig vindt zoals het nu gaat.

Neem het toezicht op het informeel onderwijs. Hier moeten ze bij mij niet mee aankomen. Als het kabinet deze kant opgaat, raakt het mij en de constructieve houding van de SGP compleet kwijt. Dan haal ik, als het gaat om fel oppositie voeren, Jimmy misschien wel in.”

Dijk: „Het is goed als er toezicht komt op het informeel onderwijs, maar voordat wij beslissen of we dat kunnen steunen, moet het kabinet eerst aangeven hoe het die wet die daarover gaat wil uitvoeren. De onderwijsinspectie geeft aan nu al capaciteit tekort te komen voor het toezicht op het gewone onderwijs. Daar kun je niet overheen walsen, want in plaats van problemen op te lossen worden er dan problemen gecreëerd.

„De VVD is doodsbang irrelevant te worden, omdat de PVV een strakker verhaal heeft op migratie” - Jimmy Dijk, fractievoorzitter SP

Los daarvan, ik denk dat de VVD haar uitspraken over religie puur uit politiek gewin heeft gedaan. De VVD is doodsbang irrelevant te worden, omdat de PVV een strakker verhaal heeft op migratie. Bij BBB gebeurt hetzelfde. Ze krijgen niet voor elkaar wat ze willen op landbouw. Dus gaat BBB zich veel meer mengen in het cultuurstrijddebat. Dat is een heilloze weg. Mensen staan tegen elkaar op. Moet je kijken wat een gespannen samenleving we nu hebben. Zo is het toch niet leuk?”

Wat willen jullie elkaar toewensen voor 2025?

Stoffer: „Ik wens jou de zegen van God toe. Daar bidden we als fractie iedere dinsdagochtend om, voor ieder Kamerlid.”

Dijk: „Dat vind ik mooi. Ik wens jou heel veel gezondheid toe.