Het gaat immers niet alleen om de haalbaarheid van die ene hypotheek, maar ook om zaken zoals gezinsplanning, toekomstverwachtingen, persoonlijke wensen en de positie op de arbeidsmarkt. Financiële planning is steeds vaker een vorm van lifeplanning waarbij wordt stilgestaan bij elke levensfase.

In het bijbehorende rekensommetje wordt niet alleen gekeken naar inkomen, spaargeld, pensioenopbouw, koopsompolissen, ontslagvergoedingen en beleggingen, maar ook steeds vaker naar eventuele toekomstige erfenissen. Hoewel er zelden in dat soort termen over wordt gesproken, hebben nalatenschappen door de gestegen huizenprijzen en het spaarzame gedrag van de vooroorlogse generatie steeds vaker het karakter van een hoofdprijs in de loterij.

Zo kan het gebeuren dat er gezinnen zijn die mogen rekenen op een riante erfenis van beide kanten, maar ook huishoudens die aan het einde van de rit helemaal niets krijgen of alleen schulden erven. Kinderen afkomstig uit kleine gezinnen erven ook veel meer dan mensen die opgegroeid zijn met veel broers en zussen, zodat het verschil fors kan oplopen.

In zekere zin kun je stellen dat aan het lot van de ouders een levensverzekering is gekoppeld die uitkeert op het moment van overlijden. Wie 2 ton erft (en dat is helemaal geen absurd bedrag wanneer er een koophuis in het spel is), krijgt een bedrag op zijn rekening gestort waar de gemiddelde werknemer alleen maar van kan dromen. Om diezelfde 200.000 euro bij elkaar te sparen, zou je met de huidige lage rente twintig jaar lang elke maand ongeveer 800 euro opzij moeten zetten. In sommige gevallen zal de erfenis dus de belangrijkste vermogenscomponent zijn.

Wanneer het afscheid van een dierbare gekoppeld is aan de uitkering van een dergelijk substantieel geldbedrag, ontstaat er per definitie een onwenselijke situatie. Het verstoort familieverhoudingen, kan tot ruzies en conflicten leiden en vertroebelt onderlinge relaties. Wat is een welgemeend advies in die constellatie immers nog waard? Als er geld in het spel is, sluipen wantrouwen en eigenbelang onvermijdelijk de discussie binnen. Kiezen kinderen in zo’n situatie voor het welzijn van hun ouders of rekenen ze bij iedere stap uit wat hun dat aan het einde van de rit kost?

Het is niet alleen moreel verwerpelijk om een toekomstige erfenis alvast mee te nemen in de berekeningen, maar ook risicovol. Zo is het namelijk maar de vraag hoeveel er van de nalatenschap resteert wanneer de ouders besluiten het koophuis in te ruilen voor een luxe huurappartement en het overgebleven bedrag besteden om extra zorg in te kopen. Hoewel dat hun volste recht is, zullen kinderen wellicht het gevoel hebben ”recht” te hebben op datzelfde geld.

Door de gestegen levensverwachting komt een erfenis ook steeds vaker veel te laat. Starters zijn enorm geholpen als ze bij de aankoop van hun eerste huis financieel gesteund worden door hun ouders, maar het is de vraag wat een erfenis precies toevoegt wanneer je zelf al tegen je pensioendatum aan zit.

Wellicht zijn er mensen die hun hypotheek hopen af te lossen dankzij het hypotheekvrije huis van hun hoogbejaarde ouders, maar tegelijk is het merkwaardig om zelfs op die leeftijd nog financieel afhankelijk te zijn van je opvoeders en niet op eigen benen te kunnen staan.

De auteur is schrijver en publicist. Reageren? hormann@refdag.nl