Visserman hoeft minder te bukken

„Het is onze voortdurende zorg om nieuwe ontwikkelingen op visserijgebied op de voet te volgen”, zegt C. Koffeman, binnen het Urker Berechja College verantwoordelijk voor het zeevisvaartonderwijs. Op zijn werkkamer op de visserijschool, waar foto's van kotters de wanden sieren, haalt de adjunct-directeur een recent RD-artikel over elektrisch vissen tevoorschijn. „Dit soort stukken lezen we met veel belangstelling. We kunnen er in de lessen zeker iets mee doen.”

Koffeman maakte de –technische– veranderingen in de visserij van nabij mee. Al dertig jaar is de Urker een van de drijvende krachten achter het nautisch onderwijs.

Door samenwerking met het bedrijfsleven kan het visserijonderwijs op de hoogte blijven van technische ontwikkelingen, stelt Koffeman. „Als er op kotters nieuwe apparatuur wordt ingevoerd, proberen wij daar op school zo snel mogelijk op in te spelen. Neem bijvoorbeeld de Arpa-radar. Daarmee kan een kotter niet alleen de eigen koers en snelheid bepalen, maar ook die van andere schepen in de buurt. Dat soort zaken geven we door aan de leerlingen.”

Gebogen
Vergeleken met pakweg dertig jaar terug is het werk op de schepen minder zwaar, stelt Koffeman. „Vroeger werd het net opengetrokken en viel de inhoud op het dek. De mannen moesten dus in gebogen houding de marktwaardige vis uitzoeken. Nu transporteert een lopende band de vis naar het overdekte verwerkingsgedeelte voor aan het schip. Het aantal rugklachten is nu aanzienlijk verminderd. De bemanning hoeft de bruikbare vis dus niet zelf meer te sorteren, maar kan meteen beginnen met het strippen –het verwijderen van de ingewanden–, spoelen en koelen van de vis.”

Ook op navigatie- en communicatiegebied gaat de Nederlandse vissersvloot met z'n tijd mee. Voor de plaatsbepaling op zee gebruikten de kotters voorheen het zogeheten Decca-systeem. Zendmasten aan de wal versturen signalen naar de ontvanger aan boord. Op een display verschijnt een aantal getallen. De schipper kan dan op de zeekaart de positie bepalen. „Vergelijk het met een stadsplattegrond. Je zoekt bijvoorbeeld de Jan van Galenstraat. Via de stratenlijst kom je erachter dat de straat te vinden is in vak E7.” Met het Decca-systeem was een afwijking van een aantal zeemijlen mogelijk.

Stukken nauwkeuriger is het huidige satellietsysteem GPS (Global Position System). „Dat bepaalt de plaats van een schip op 100 meter nauwkeurig.” Bovendien is de apparatuur veel compacter. „Vroeger stonden er grote ontvangstinstallaties in de stuurhut, soms meer dan een meter hoog. Nu is een ontvanger niet groter dan een pakje sigaretten.”

Titanic
Satellietcommunicatie is in noodgevallen betrouwbaarder. „Bij radiocommunicatie ben je afhankelijk van de luisterwacht op het gehoor. Een beroemd voorbeeld is de ondergang van de Titanic. De marconist van het schip heeft het internationale noodsignaal S.O.S. geseind. Hoewel er schepen in de buurt waren, heeft geen sterveling op het noodsignaal gereageerd, omdat vrijwel niemand uitluisterde. Bij de huidige satellietcommunicatie is dat onmogelijk. Wanneer zich een calamiteit voordoet, druk je op een knop en je weet zeker dat de Kustwacht in IJmuiden een noodmelding binnenkrijgt.”

Veiligheid op zee staat de laatste jaren steeds meer in de schijnwerpers, constateert Koffeman. „De bemanning moet zo ver mogelijk van bewegende delen als lieren, gieken en katrollen vandaan blijven. In het visserijonderwijs hebben veiligheid en hulpverlening hoge prioriteit. Een aantal leerlingen komt bijvoorbeeld net terug van een vierdaagse veiligheidstraining in Spanje.”

Telefoon, telex, fax, e-mail: de 'wal' kan voortdurend in contact staan met de schepen op zee. „Door de verbeterde communicatie kunnen schepen informatie aan de visveiling doorgeven over vangsten en kwaliteit. Andersom kun je diensten aanbieden. Sinds een paar jaar verstuurt de Urker visafslag elk etmaal een Nederlandstalig weerbericht.”

Ook in de kombuis en in het slaapgedeelte zijn de vissers van de nodige gemakken voorzien. Tv, radio, magnetron, op een kotter is het allemaal te vinden. „De nieuwste kotters”, geeft Koffeman aan, „zijn zelfs voorzien van afzonderlijke hutten. Ook het kook- en eetgedeelte zijn gescheiden.”

Tapijtfabriek
Desondanks lopen minder jongeren warm voor de visserij. „Schippers kunnen nog wel aan een vaste kern komen, maar het wordt steeds moeilijker om opstappers –invallers– te vinden. Voorheen konden schippers een lange lijst opstappers raadplegen, nu moeten ze soms dagen bellen om aan een mannetje te komen.”

Een paar jaar terug is de visserijsector een promotiecampagne gestart. Koffeman: „Er is een probleem. We hebben er niets aan om als een struisvogel de kop in het zand te steken. Voor velen weegt zwaar dat het werk op zee ten koste gaat van sociale contacten zoals je die aan de wal hebt. Je bent een week van huis. De andere kant is dat je als visser een goeie boterham kunt verdienen.”

Terug naar het Urker versje, waar de moderne kotter de houten botter vervangt. Een ander couplet meldt dat door al die vernieuwingen de „dankboarheid” weg is. „Tevredenheid komt niet mar vuur, al is de skolle (schol) nog zo duur.” Hoe denkt Koffeman daarover? „Afhankelijk van Boven blijft een visser altijd, ondanks al de moderne apparatuur aan boord. Op zee worden de vissers vaak met de krachten van de elementen geconfronteerd en dan merken ze pas goed hoe nietig de mens is te midden van het geweld van het water.”

„Sommige vissers blijven met plezier hun werk doen. Pas hoorde ik nog een 63-jarige visser met tevredenheid over z'n vak praten. Maar je hebt ook een groepering die ik altijd maar de 'vliegers' noem. Als het even wat slechter gaat, stappen ze van boord en melden ze zich bij een tapijtfabriek in Genemuiden.”

Vissen onder spanning