Oud-Apostelkinderen hunkeren naar erkenning
Erkenning van het leed dat hun is aangedaan. Dat willen Arjan en Marjoleine Bosch en honderden ex-leden van het Apostolisch Genootschap. „Ik voel me verraden. De Apostel waar ik in mijn jeugd zo veel van hield, bleek een narcist en een manipulator te zijn.”
Met trillende handen leest Marjoleine Bosch (45) uit Harderwijk in april het boek ”Apostelkind” van Renske Doorenspleet. „Zodra ik het boek binnenkreeg, ben ik gaan lezen en niet meer opgehouden. Renskes jeugd was mijn jeugd.”
In het boek verweeft Doorenspleet, die als twintiger afscheid nam van het genootschap, de geschiedenis van het Apostolisch Genootschap met haar eigen herinneringen. Tot zeker in de jaren negentig heerste in het genootschap een hiërarchische cultuur met een belangrijke rol voor de ”Apostel”, zoals deze stroming haar geestelijk leider noemt.
Ex-lid Marjoleine voelt zich na het lezen ervan „verraden en bedrogen” door het Apostolisch Genootschap. „Wat mij het meest raakte, was dat Apostel Slok (apostel tot 1984, JvH) een ogenschijnlijke zelfmoordpoging heeft gedaan in een uiterste poging om medelijden op te wekken bij de leden en zijn macht terug te krijgen. Die brokkelde in de jaren zeventig sterk af. Zo narcistisch en schizofreen was deze man. Ook blijkt dat de wekelijkse hartensuitingen (overdenkingen, JvH) die mij als het Hoogste Goed werden voorgehouden, simpelweg zijn overgeschreven uit de boekjes van ene psychiater Schuurman.”
Koplampen
Schokkend vindt ze het, omdat ze in haar jeugd van de Apostel hield, hem geloofde en vertrouwde. „Daar werden wij in gedrild. Hij was onze vader, die het beste met ons voorhad. Met overgave en liefde heb ik de Apostel en het hele systeem gediend. Nu blijkt uit talloze video- en audio-opnamen dat de man een narcist was en zie ik een geheel van diepe indoctrinatie en manipulatie. Ik ben er weken door van streek geweest en nog steeds houdt het me elke dag bezig.”
Als kind ging ze regelmatig op zondagmiddag samen met haar ouders op een viaduct boven de A1 wachten tot de Apostel langskwam. „Dan zwaaiden we en knipperde hij met z’n koplampen. Helemaal in de wolken waren we dan. We hadden hem gezien! Achteraf schaam ik me ervoor. Wat een malloten waren we toch.”
Een dialooggesprek met het Apostolisch Genootschap, daar voelen zij en haar man Arjan (51) aanvankelijk niet voor. „We hebben in 1995 op een vervelende manier afscheid genomen en voor ons gevoel was het een afgesloten hoofdstuk. We zagen er het nut niet van in.”
Tot Arjan in een video de reactie van de huidige apostel Bert Wiegman op het boek van Doorenspleet bekijkt. „Hij reageerde heel vriendelijk op het boek, betuigde spijt dat sommige oud-leden zulke pijnlijke indrukken hadden opgedaan, maar maakte tegelijk heel duidelijk dat het om een persoonlijk, subjectief verhaal van Renske gaat. Dat was zo in strijd met de ervaringen van ons en zo veel anderen.”
Marjoleine: „Het boek is een bijna letterlijke weergave van Arjans jeugd, van mijn jeugd en van de 250 oud-leden met wie we inmiddels contact hebben. Dit is onze geschiedenis.” Arjan: „En daarom wilde ik het gesprek aangaan. Ik wilde Wiegman zeggen dat hij de plank finaal had misgeslagen.”
In tegenstelling tot Arjan wil Marjoleine geen contact met het Apostolisch Genootschap. „Ik word daar heel emotioneel en boos van. Omdat ze nu al typisch apostolisch reageren, geloof ik ze niet. En daar bedoel ik mee: ze reageren vriendelijk en begripvol en hopen daar mee weg te komen, maar ze weigeren om de feiten onder ogen te zien en erkenning te geven aan hun oud-leden.”
Begripvol
Arjan meldt zich aan voor een dialoogbijeenkomst en krijgt half juni een voorgesprek met iemand van Dialogue. „Het genootschap presenteerde het als een onafhankelijk bemiddelingsbureau, maar ik kwam erachter dat het banden heeft met de apostolische vertegenwoordigers die bij de dialoogbijeenkomsten aanwezig waren. Een vertegenwoordiger, een psycholoog, heeft een van de dames van Dialogue een specifieke training gegeven, de andere heeft recent een mediationtraining gevolgd bij Dialogue. Dit roept grote twijfels op over hun onafhankelijkheid.”
In juni vindt een „prettig gesprek” plaats met het Apostolisch Genootschap. Arjan zit aan tafel met apostel Wiegman en twee anderen van het genootschap, twee dames van Dialogue, twee leden en een ex-lid. „Iedereen kreeg ruim de gelegenheid om zijn verhaal te doen. Ik heb verteld over onze jeugd in het genootschap en de reden dat wij daaruit zijn vertrokken. Dat is op een heel vervelende manier gegaan. Apostel Wiegman reageerde begripvol en gaf toe dat er fouten zijn gemaakt.”
Arjan vertelt dat er tientallen verhalen zijn zoals die van hem en Marjoleine. „Ik hoop dat het genootschap erkent dat dit geen incidenten zijn, maar dat er structureel iets fout zat in de organisatie. Niet alleen in de jaren zeventig, maar al vanaf de jaren dertig. Er was sprake van een gesloten, onveilige cultuur met weinig ruimte om een eigen identiteit te ontwikkelen. Dat heeft veel leed berokkend. Niet zozeer bij ons, maar wel bij anderen. Wij willen ruiterlijk excuus en erkenning voor wat ons is overkomen.”
Juichverhaal
Het genootschap maakt duidelijk dat het eerst alle verhalen wil inventariseren en voor de zomervakantie met een reactie zal komen. Op 10 juli krijgt Arjan een bericht van Dialogue dat het door de grote hoeveelheid reacties langer gaat duren. Tot Arjans verbazing verschijnt er twee dagen later een persbericht van het Apostolisch Genootschap waarin het „de schaduwzijden van het eigen verleden en de impact van de ideologisch getoonzette opvoeding in de jaren zeventig en tachtig” onderkent.”Ook erkent het genootschap dat er „te weinig aandacht was voor het individu, wat vooral jongeren belemmerde in hun ontwikkeling. Ook was er sprake van ‘kritiekloze volgzaamheid’ die van de leden werd gevraagd.”
Arjan: „Het liep uit op één juichverhaal van „Kijk eens hoe goed wij met onze fouten omgaan”, terwijl het eigenlijk een groot drama is. Bovendien was het bericht voorbarig, want nog niet eens alle dialooggesprekken hadden plaatsgevonden. Ik was laaiend na dat bericht.”
Wat hen nog bozer maakt, is de plaatsing van een artikel in diezelfde week van oud-lid André Meester op de website van de Van Oosbreestichting, een wetenschappelijke stichting die is gelieerd aan het Apostolisch Genootschap. „Hij haalt in het stuk het boek van Doorenspleet compleet onderuit. Hoe geloofwaardig is het Apostolisch Genootschap nog in de dialoog als dit zijn werkelijke mening is?”, vraagt Arjan zich af.
Wat het voor hen nog erger maakt: Meester blijkt de compagnon te zijn van de psycholoog die voor het genootschap bij de dialooggesprekken aanwezig was. Marjoleine: „Het is verraad naar de mensen die naar de dialoogbijeenkomsten zijn geweest.”
Het tumult rondom het genootschap wordt door alle miscommunicatie volgens Arjan alleen maar groter. „Drie jaar geleden hield niemand zich met de apostolischen bezig, nu volgen honderden mensen het genootschap op de voet en worden steeds opstandiger door het uitblijven van excuses.”
Nu de rode draden uit acht dialooggesprekken vorige week zijn gepubliceerd, hoopt het echtpaar dat het genootschap snel met een verklaring komt waarin het erkenning biedt aan oud-leden voor het leed dat zij hebben ondervonden. Arjan: „Ik weet niet of dat nog realistisch is. De signalen zijn wat dat betreft niet echt hoopgevend.” Marjoleine: „Ik krijg het gevoel dat zij hopen dat alle commotie wegebt. En dat frustreert mij. Ik hoef geen eer, ik hoef geen geld. Ik wil alleen de waarheid.”
Zelf zegt het echtpaar, dat kort na zijn uittreding in aanraking is gekomen met het christelijke geloof en nu is aangesloten bij de christelijke gereformeerde kerk in Harderwijk, geen trauma’s te hebben overgehouden aan zijn tijd bij het genootschap. Arjan: „Hooguit wat krasjes. Ik ben best nuchter. Maar toch overvallen mij soms emoties waarvan ik niet wist dat ik ze had. Ik kan bijvoorbeeld tot tranen geroerd zijn bij het horen van de stem van de apostel op een audio-opname.” Marjoleine: „Wij hebben allebei de Heere leren kennen. Hoe rijk ben je dan. Dat heeft veel geheeld.”
Genootschap kritisch over verleden
Het Apostolisch Genootschap is met een breed reflectietraject gestart, zodra het besefte dat er een aanzienlijke groep mensen is bij wie het apostolische verleden negatieve sporen heeft achtergelaten, zegt Viola Lindeboom, hoofd marketing en communicatie.
Het genootschap gaat conclusies trekken uit alle uitkomsten van dit traject en zal „een handreiking doen en erkenning uitspreken naar degenen die zich bekneld voelen door hun apostolisch verleden.” Ook wil het een onafhankelijk onderzoek laten doen naar zijn geschiedenis. „Doel daarvan is dat we cultuurelementen uit het verleden onder ogen zien en daarvan leren.”
Het genootschap verwacht dit najaar met een verklaring te komen. Lindeboom: „Ik begrijp het ongeduld van oud-leden, maar wij kunnen dit maar één keer goed doen en willen recht doen aan iedereen die bij het genootschap betrokken is.”
Het Apostolisch Genootschap en het bureau Dialogue doen nadrukkelijk afstand van de suggestie van Arjan Bosch dat Dialogue banden zou hebben met het genootschap. Lindeboom: „De relatie met Dialogue is geheel onafhankelijk en zakelijk en beperkt zich tot de huidige opdracht.” Katja Burley, hoofd marketing en communicatie van Dialogue: „We hebben de dialoog op neutrale wijze begeleid en nemen in dit proces geen standpunt in. Ook zijn wij geen bemiddelingsbureau, zoals Bosch stelt, maar een bureau dat onder andere is gespecialiseerd in gespreksbegeleiding.”
Lindeboom benadrukt verder dat de Van Oosbreestichting weliswaar een initiatief van apostolischen is, maar een eigen bestuur heeft. „Het genootschap heeft er geen enkele invloed op en er is geen afstemming over wat deze stichting publiceert en activiteiten die zij ontplooit. Het stuk van André Meester kregen wij pas onder ogen toen het al een tijdje online stond en verraste ons net zozeer als ieder ander. Het klopt dan ook pertinent niet dat dit onze mening is. Onze mening staat op onze website en daarin doen we geen aanval op het boek.”
Het Apostolisch Genootschap in Nederland werd in 1951 door apostel Lambertus Slok opgericht na een afsplitsing van de Hersteld Apostolische Zendinggemeente in de Eenheid der Apostelen. Het genootschap, met zo’n 14.000 leden, ontwikkelde zich in vijftig jaar tot een vrijzinnige geloofsgemeenschap en wordt anno 2020 gerekend tot het religieus-humanisme. Sinds 2011 bekleedt Bert Wiegman de apostelfunctie.
Oud-leden laten van zich horen
„Ik voel me afgeserveerd. Waarom heb ik me zo ingespannen voor de verkeerde dingen?” „Boosheid omdat niemand iets deed, dat ik er zo in geloofde, zo dom was.” Twee van de tientallen –voornamelijk negatieve– ervaringen van oud-leden van het Apostolisch Genootschap die te lezen zijn in een document dat vorige week op de website van het genootschap is gezet. Het document is opgesteld door bureau Dialogue, dat is gespecialiseerd in gespreksbegeleiding, en bevat de input van deelnemers van acht dialooggesprekken tussen (ex-)leden en het Apostolisch Genootschap.
Het genootschap nam het initiatief voor deze bijeenkomsten na de grote hoeveelheid reacties na de verschijning van ”Apostelkind” van Renske Doorenspleet in april. Tientallen ex-leden gaven in de media aan zich in het boek te herkennen, met name als het gaat om de gesloten, onveilige cultuur in het verleden en de eis van onvoorwaardelijke overgave aan de Apostel. Daardoor zou er weinig ruimte zijn geweest om een eigen identiteit te ontwikkelen.
Na de verschijning van het boek zijn oud-leden de Facebookgroepen ”In Apostolisch Perspectief” en ”Apostelkindjes” en de website ”Apostelkinderen” gestart om hun ervaringen te delen.
