Alfred Bout (28), doof vanaf zijn geboorte, uit Putten is een van de vertalers van de Bijbel in de Nederlandse Gebarentaal (NGT). Eén keer in de maand sluit hij zich samen met drie andere vrijwilligers een middag en een avond op in een kantoor van Wycliffe Bijbelvertalers in Driebergen.

Door de Bijbel te vertalen in de gebarentaal hoopt het team dat doven de Bijbel beter leren begrijpen. Bout in gebarentaal, getolkt door zijn vrouw Hannah: „Een dove man zei eens tegen mij: „Ik lees de Bijbel nooit. Ik snap er toch niets van.” De Bijbel is voor doven vaak moeilijk. Een vertaling in gebarentaal geeft hun beelden in plaats van woorden. Dit sluit beter aan bij hun denken.”

De vrijwilligers zijn sinds 2013 bezig met de vertaling van het Markusevangelie. Eerst lezen ze het Bijbelgedeelte in verschillende vertalingen, zoals de Herziene Statenvertaling en de Bijbel in Gewone Taal. Vervolgens proberen ze de tekst vers voor vers over te zetten in gebarentaal.

Dat is niet altijd eenvoudig, vertelt Bout, in het dagelijks leven accountant. „Er zijn relatief weinig gebaren voor Bijbelnamen en geloofsbegrippen. Soms moeten wij een nieuw gebaar verzinnen, zoals voor het woord Sadduceeën. Daar hebben wij een gebaar van gemaakt waarbij je je rechterhand met gespreide vingers naar de palm van je linkerhand brengt. Omdat de Sadduceeën zich concentreren op de vijf boeken van Mozes.”

Een Bijbelverhaal wordt in gebarentaal niet altijd in de volgorde van de Bijbelverzen verteld, zegt Bout. „Meestal noemen wij eerst de achtergrondinformatie, bijvoorbeeld dat Johannes de Doper een mantel van kamelenhaar droeg, en beginnen daarna met het verhaal. Anders komt het niet natuurlijk over. Over de volgorde moeten we dus van tevoren goed nadenken.”

Lange baard

Het team vertaalt gemiddeld zo’n tien tot twintig verzen per keer. „Een geschiedenis met veel beelden, zoals die van de verlamde man die door z’n vrienden bij Jezus wordt gebracht, gaat veel sneller dan een abstract verhaal. Soms lopen we vast, dan slaan we dat gedeelte over en vragen we advies aan een deskundige.”

Het lastigst vindt Bout de afweging hoe hij een geschiedenis duidelijk, maar tegelijkertijd Bijbelgetrouw overbrengt. „De verleiding is groot om informatie toe te voegen om de boodschap goed over te laten komen, bijvoorbeeld een lange baard of een harde storm. Om in gebaren en mimiek dicht bij de Bijbel te blijven is een hele kunst.”

Tussen de vertalers was er bijvoorbeeld discussie over het gebaar en de mimiek bij de stem van God die klonk na de doop van Jezus in de Jordaan. „We deden dat eerst zo.” Bout trekt, met een glimlach om zijn mond, zijn hoofd iets scheef en maakt met zijn handen een soort venster waardoor hij naar beneden kijkt. „Maar dat vonden we toch te overdreven en te veel afwijken van de tekst. Nu hebben we gekozen voor een neutralere vorm.”

Het team neemt de vertaling per vers op video op. Vervolgens wordt deze tijdens een bijeenkomst voorgelegd aan een groep christelijke en een groep niet-christelijke doven. „We stellen vragen over het gedeelte en checken of de tekst goed overkomt.” De uiteindelijke versie plaatsen de vrijwilligers vanaf eind volgend jaar op de website stichtingbijbelngt.nl. Ook komt er in de toekomst een app.

De eerste twaalf hoofdstukken van Markus zijn inmiddels bijna klaar. Het team heeft daar zo’n drie jaar aan gewerkt. Hoeveel jaar de complete vertaling van de Bijbel in beslag gaat nemen, durft Bout niet te zeggen. „De Bijbel in gebarentaal vertalen duurt gemiddeld drie keer zo lang als het maken van een geschreven versie. Vooral het steeds opnieuw opnemen van de vertaling na een foutje of een wijziging kost veel tijd.”

Virtuele tolk

Hij verwacht dat het in de toekomst sneller kan door de ontwikkeling van een virtuele geautomatiseerde tolk die spraak herkent en deze vervolgens vertaalt naar gebarentaal. „Deze techniek staat nu nog in de kinderschoenen, maar zou in de toekomst voor een versnelling van het vertaalproces kunnen zorgen.”

Het is belangrijk dat doven de boodschap van Christus in hun eigen taal horen, zegt Bout. „Laatst bekeek ik met dove vrienden een Bijbelgedeelte. Het was bemoedigend om te zien hoe goed ze het Bijbelverhaal begrepen en hoe blij ze daarmee waren. Toen dacht ik: „Wow, nu komt het Woord van God echt bij hen binnen.”

Twee teams werken aan Bijbel in gebarentaal

Op initiatief van enkele doven is in 2010 begonnen met het vertalen van de Bijbel in de Nederlandse Gebarentaal. Daarvoor is een stichting opgericht. Na een aantal proefgedeeltes begonnen in 2013 twee teams met de vertaling van het Markusevangelie: een team in Groningen en een in Driebergen. Gebarentaal kan per streek verschillen. Door te werken met twee teams hoopt de stichting te komen tot een vertaling die voor alle doven in Nederland begrijpelijk en acceptabel is.

Vertaalconsulent Bernadet van der Louw van Wycliffe Bijbelvertalers controleert de vertaling. Als zij akkoord is, worden de eerste hoofdstukken online geplaatst. Naar verwachting zal dit eind volgend jaar gebeuren.

Het vertaalproject wordt bekostigd door sponsors. Momenteel is de stichting op zoek naar geldschieters die willen bijdragen, zodat het vertaalproces in de toekomst gewaarborgd blijft. Er zijn ongeveer 30.000 mensen in Nederland die gebruikmaken van gebarentaal.

De VS zijn het enige land ter wereld waarin de Bijbel in gebarentaal bijna compleet is. Ook Japan is heel ver. In Europa staat het vertaalwerk in de meeste landen nog in de kinderschoenen.