Vanwege de groeiende bezorgdheid dat hij in Thailand gekidnapt zal worden door Chinese regeringsagenten, stuurde ds. Pan Yongguang vorige week een niet mis te verstane verklaring de wereld in. „Ik verklaar dat ik niet vrijwillig zal terugkeren naar het vasteland van China; ik zal mijn familie en kerkleden niet achterlaten zonder voorganger.” De pastor van de Shenzhen Holy Reformed Church is het doelwit van de autoriteiten in Peking. Hij leidde zijn gemeenteleden –zestig in totaal– in hun vlucht uit China, om te ontsnappen aan religieuze vervolging.

Een unieke situatie, zeggen mensenrechtenorganisaties. Niet eerder ontvluchtten christenen zo massaal het Aziatische land, waar president Xi Jinping de scepter zwaait. Na zijn aantreden in 2012 is de bewegingsvrijheid voor onder meer christenen en kerken steeds verder aan banden gelegd, licht Bob Fu toe. Hij is directeur van China Aid, een Amerikaanse organisatie die zich inzet voor geloofsvrijheid in China. „De religieuze vervolging is onder Xi het hevigst geworden sinds de Culturele Revolutie van de jaren 70”, zegt hij.

In 2018 maken nieuwe overheidsregels het bestaan voor kerken nog moeilijker. De autoriteiten voeren de druk op ds. Pan op om zich met zijn kerk –een protestantse huisgemeente in de stad Shenzhen nabij Hongkong– aan te sluiten bij een patriottisch kerkgenootschap. Omdat deze door de staat wordt gecontroleerd, is dat voor de predikant een onmogelijke stap. Pesterijen, intimidatie en bedreigingen door functionarissen van de Chinese Communistische Partij (CCP) volgen.

In reactie op de nieuwe overheidsregels stelt Wang Yi –predikant van de populaire huisgemeente Vroege Regen Verbondskerk en een goede vriend van ds. Pan– een verklaring op over de verhouding tussen kerk en overheid. Daarin schrijft hij zich onder geen beding aan te sluiten bij een kerk die wordt gecontroleerd door de regering. Meer dan 400 predikanten ondertekenen de verklaring, onder wie ook ds. Pan.

Als pastor Wang in 2019 wordt veroordeeld tot negen jaar cel, slaat de schrik ds. Pan om het hart. Hij vreest de volgende te zijn. Daarnaast maakt de predikant zich ook grote zorgen over zijn gemeente. De kinderen, die christelijk onderwijs krijgen via de huiskerk, worden onder druk gezet zich in te schrijven op de staatsschool „zodat ze gehersenspoeld konden worden”, aldus pastor Pan. De Chinese autoriteiten „wilden niet dat we onze kinderen uit de Bijbel leerden, en kinderen mogen niet naar de kerk. Dit ging in tegen ons geloof en ons geweten.”

Politie

De gemeente bezint zich eind 2019 op de vraag of ze nog langer in China moet blijven. „De situatie was gespannen”, roept gemeentelid Chen Xiurong in herinnering. „We moesten een uitweg vinden”, is te lezen in een verklaring die ze eerder dit jaar deelde. „Iedereen vroeg zich af waar we heen zouden gaan. Waar kunnen we vrij zijn om God te aanbidden? Waar kunnen we heen en worden we niet meer vervolgd, bang dat de politie aan onze deur komt?”

Uiteindelijk besluit de gemeente om in haar geheel te vluchten naar Jeju-eiland in Zuid-Korea, vanwege de soepele visumregels die daar van kracht zijn. Chen: „Elk gezin was vrij om te kiezen of het wilde gaan of blijven. Op dat moment was mijn hart zowel blij als bang. We waren nog nooit in het buitenland geweest. In het belang van ons geloof en in het belang van onze kinderen wilden we China verlaten.”

Twee jaar verblijft de groep in Zuid-Korea. Tegen hun verwachting in wordt hun asielaanvraag meerdere keren afgewezen. Directeur Fu –die de groep op alle mogelijke manieren bijstaat– vermoedt dat Zuid-Korea China niet tegen de haren in wilde strijken. De christenen hadden nog wel in hoger beroep kunnen gaan, maar besluiten dat niet te doen. Dat proces zou jaren kunnen duren.

Illegaal

Op zoek naar een uitweg, neemt de groep in augustus van dit jaar de toevlucht tot Thailand. „Dit is gevaarlijk, maar het is ook een kans”, zei Pan daarover tegen The Wall Street Journal. „Als we op Jeju gebleven waren, hadden we geen enkele kans gemaakt.” In de Thaise hoofdstad Bangkok bevindt zich een regionaal kantoor van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR. Omdat Thailand geen partij is in het VN-vluchtelingenverdrag, kunnen de Chinese christenen er een vluchtelingenstatus aanvragen zonder dat de Thaise autoriteiten daarbij aan te pas komen.

In Thailand wordt de gemeente in ballingschap nauwlettend in de gaten gehouden. Als pastor Pan zijn aanvraag indient bij het kantoor van de UNHCR in Bangkok wordt hij naar eigen zeggen gevolgd door verdachte personen, vermoedelijk Chinese agenten. Ook filmen figuren hem voor zijn huidige verblijfplaats. Daarnaast worden familieleden van de predikant die nog in China wonen door de Chinese regering gedwongen hem te bellen. Ze moeten de predikant onder druk zetten naar China terug te keren.

In hun nieuwe toevluchtsoord is de groep dan ook in groter gevaar dan ooit sinds hun vlucht. „Thailand heeft duidelijk nauwere banden met de Chinese regering dan Zuid-Korea”, zegt Fu. In het verleden zijn verschillende Chinese dissidenten in het geheim uit het land ontvoerd, weet hij. Zo verdween Gui Minhai, een Zweeds-Chinese auteur en uitgever, er in 2015 door toedoen van Chinese agenten. Maar ook gelovigen lopen dat gevaar, aldus Fu.

Het is een scenario waar pastor Pan nadrukkelijk rekening mee houdt. „De mogelijkheid bestaat dat ik in het geheim word ontvoerd door Chinese communistische agenten en meegenomen naar China”, schrijft hij in zijn verklaring van vorige week. Ook wijst de predikant op de mogelijkheid te worden gearresteerd door de Thaise autoriteiten, zodat hij „illegaal naar het vasteland van China kan worden geëscorteerd en ‘verdwijnen’ zoals vele anderen die stonden voor dezelfde principes van religieuze vrijheid en mensenrechten.”

Wreed

Inmiddels is het toeristenvisum waarop de gemeenteleden Thailand zijn binnengekomen, verlopen. Daarmee zijn ze illegaal in het land. Volgens Fu maakt het ontbreken van een wettelijke status hen kwetsbaar voor arrestatie door de Thaise politie, die onder druk zou staan van de Chinese regering. De christenen zijn dan ook ontzettend bang naar China gedeporteerd te worden.

Terug in China zullen de christenen direct gevangengezet worden, zegt Fu. „Pastor Pan zal zonder enige twijfel achter de tralies verdwijnen. Hem hangt een levenslange gevangenisstraf boven het hoofd.” De predikant wordt beschuldigd van ondermijning van de nationale veiligheid, samenzwering met anti-Chinese mogendheden. Ook wordt hem mensenhandel ten laste gelegd. „Dat zijn overtredingen die zwaar bestraft worden in China”, zegt Fu. „Uit de behandeling van andere religieuze burgers door de Communistische Partij blijkt wel dat ook pastor Pan genadeloos en wreed zal worden behandeld.”

Vrijmoedigheid

Op dit moment probeert de huisgemeente asiel te krijgen in de Verenigde Staten. Volgens Fu zijn het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en enkele leden van het Congres nauw bij de zaak betrokken. „De asielaanvraag blijft ontzettend moeilijk”, stelt Fu. De Amerikaanse immigratiedienst staat volgens hem op dit moment onder grote druk. „Eerst Afghanistan, nu de oorlog in Oekraïne. Tel daarbij op de vele migranten die aan de zuidgrens de VS binnenkomen. Het is een grote chaos.” Daarnaast ligt de zaak gevoelig. „Niemand wil stennis schoppen met China.” De pastor is dan ook geadviseerd om tijdelijk geen interviews te geven.

De afgelopen twee jaar waren voor ds. Pan moeilijk te dragen. „Ik bid vaak en vraag God om meer genade en kracht”, aldus de predikant eerder. „Ik kan mij haast niet voorstellen welke last er op zijn schouders ligt”, zegt Fu, die dagelijks contact heeft met de Chinese huiskerkleider. „Zowel in de geestelijke zorg voor zijn gemeente als in de fysieke zorg. Ik zie het aan zijn gezicht, ik merk het aan zijn gebedsverzoeken. Het is een enorme verantwoordelijkheid om te zorgen voor zo’n grote groep. In de tussentijd zijn er zelfs twee kinderen geboren. Hij moet zorgen voor dagelijkse benodigdheden, onderdak, medische zorg, veiligheid en onderwijs voor de kinderen. Noem het maar op.”

Tegelijkertijd dragen de gemeenteleden het lijden met vreugde. „We zijn bereid deze prijs te betalen”, aldus ds. Pan in september tegen persbureau AP. „God heeft altijd het beste plan.”

„Wat mij is opgevallen”, zegt Fu, „is dat ze veel vertrouwen hebben dat dit de juiste stap is. Ze noemen het dan ook geen vlucht, maar een exodus, een verwijzing naar de uittocht van de Israëlieten uit Egypte. Ze zijn ervan overtuigd dat God hen heeft geroepen om deze stap te zetten.” Daarnaast merkt Fu dat de leden er bewust van zijn dat het geen gemakkelijke weg zou worden. „Het pad van het kruis is een smal pad. De Bijbel beschrijft het als een ingaan door de enge poort. Ze waren daar geestelijk op voorbereid en toegerust.”

Daar getuigt ook gemeentelid Chen van: „Ik weet dat dit niet iets is wat we alleen kunnen doen, maar de Heilige Geest spoort ons aan om dit te doen, en God heeft ons de moed, vrijmoedigheid en geloof gegeven om de eerste stap te zetten”, verklaarde zij tijdens haar verblijf in Zuid-Korea. Ondanks de angst en de grote onzekerheid die de vlucht met zich meebrengt, vertrouwt ze op God. „Ik dacht aan het pad van mijn Heere en hoe Hij ons heeft voorbestemd om dat te lopen, dus Hij zal ons zeker leiden.”