De demonstraties tegen en confrontaties met het regime van Irans ayatollahs zijn de tweede maand ingegaan. Veel wijst erop dat de Iraanse bevolking dit keer vastberaden is om zich te bevrijden van de ellende die de fundamentalistische en criminele machthebbers hebben veroorzaakt. Ze zijn verantwoordelijk voor de onderdrukking, corruptie, milieuvervuiling, armoede en militaire conflicten in de regio en ook het leveren van wapens aan Rusland voor de oorlog tegen Oekraïne. Deze ronde van demonstraties begon met de moord op Mahsa Amini.

Mahsa was een jonge soennitische vrouw die behoorde tot de Koerdische minderheid. Deze kenmerken waren voldoende om haar moord te verzwijgen. Het pakte echter anders uit. Een attente journaliste, die nu in de gevangenis zit, maakte de moord wereldkundig. Het was de zoveelste moord, mishandeling en gevangenzetting van een vrouw. Deze onderdrukking begon toen Khomeini, de stichter van de republiek, aan de macht kwam. Stap voor stap bouwden hij en zijn opvolger met geweld een Berlijnse apartheidsmuur tussen de seksen, waarbij alle elementaire rechten van vrouwen werden geëlimineerd. De moord op Mahsa was de druppel die de emmer deed overlopen in de al bestaande explosieve omstandigheden.

Navolging

Deze keer nemen vrouwen de leiding en brengen ze jongeren, die men in Iran de generaties 80 en 90 (in Iraanse jaartelling) noemt, de straat op. Vrouwen, jong en oud, doen hun hoofdoek (symbool van de muur en de onderdrukking) af, steken deze in brand en knippen hun haren als teken van protest en van rouw. Deze acties krijgen veel navolging over de hele wereld: veel vrouwelijke politici, kunstenaars en beroemdheden knippen een stukje van hun haar uit solidariteit met de Iraanse vrouwen. In Iran zelf verklaren veel bekende personen, onder wie atleten, filmproducenten en journalisten, zich solidair.

Veel media en vooral politici die het regime steunen, duiden de demonstraties als ”anti-hejab” (tegen de hoofddoek). Dat is een misvatting, een grote vergissing en zelfs een belediging voor de heldhaftige vrouwen en mannen die met lege handen tegen tot de tanden bewapende gardisten en paramilitairen vechten en bereid zijn hun leven te geven om van het regime af te komen. De lobbyisten van het regime proberen de demonstraties te duiden als beperkt. Ze denken dat het probleem op te lossen is door verzachting van de regels en misschien door het opheffen van de zedenpolitie. Maar het verzet in steden, van zuid tot noord en van oost tot west, laat zien dat het Iraanse volk onverzettelijk is en gewoon van het regime af wil. De meest gangbare slogans zijn immers: ”Dood aan dictatuur”, ”We willen geen Islamitische Republiek” en ”Kanonnen, geweren en vuurwerk hebben geen zin! Khamenei moet weg”. En natuurlijk ook: ”Vrouw, leven, vrijheid”. Maar geen antihoofddoekleuzen. Veel vrouwen demonstreren immers in de traditionele chador (gewaad dat het hele lichaam behalve het gezicht bedekt).

Indoctrinatie

De huidige opstand stoelt op de demonstraties van 2009, 2017, 2019. Een Iraanse blogger hierover: „Deze opstand is net als het bouwen van een huis. We hebben die steen voor steen opgebouwd tot de huidige stand.” De vorige demonstraties gingen soms over een beperkte eis, verkiezingsfraude, de benzineprijs, pensioenen en dergelijke en betroffen slechts een deel van de bevolking. Het regime wist die demonstraties steeds te onderdrukken met veel geweld, loze beloftes het inschakelen van de zogenaamde hervormers of door etnische bevolkingsgroepen van separatisme te beschuldigen. Maar nu is het verzet juist het felst in districten met veel etnische Iraniërs (Belochistan, Koerdistan en Azerbeidzjan).

Ook als het de bevolking deze keer niet lukt om Iran van zijn barbaarse regime te bevrijden, zal ze het ongetwijfeld over een jaar opnieuw proberen, ook al is er al veel bloed vergoten. Honderden mensen zijn vermoord, onder wie een dertigtal kinderen. Duizenden, onder wie veel minderjarigen, zijn gearresteerd. Opgepakte kinderen worden op bevel van Khamenei, de hoogste leider, naar psychiatrische centra voor heropvoeding en indoctrinatie gestuurd.

Solidair

Europa, inclusief Nederland, moet in actie te komen. Amerika heeft al enkele kleine stappen gezet. Zo hebben de VS zich solidair verklaard met de demonstranten en aan bedrijven toestemming verleend om de internetverbindingen voor Iran uit te breiden. De EU heeft meerdere criminele personen en organisaties op een sanctielijst gezet. De maatregelen van de EU en de VS zijn echter ontoereikend om het geweld in Iran te stoppen.

Europa heeft veel baat bij een vreedzaam Iran met een democratische regering. Zo’n regering kan rust in de regio brengen en Rusland verzwakken. Veel Iraniërs zien hun regime als een lakei van Poetin. Het levert dodelijke drones en raketten aan Rusland, die tegen Oekraïne wordt ingezet. Reden voor president Zelenski om de relatie met Iran te verbreken. Europa en Amerika moeten het voorbeeld van Zelenski volgen en de Iraanse ambassadeurs uitwijzen. Daarnaast moeten ze de bezittingen en bankrekeningen van de Iraanse machthebbers en hun families blokkeren, zoals ze ook met die van de Russische oligarchen deden.

De auteur is tolk en publicist en afkomstig uit Iran.