Hoe ziet zo’n partijcongres eruit en waarover gaat het?

Het partijcongres begint zondag en vindt voor de twintigste keer plaats. Meer dan 2000 afgevaardigden komen een week lang bij elkaar in de Grote Volkszaal aan het Plein van de Hemelse Vrede in Peking. Op de eerste dag zal president Xi Jinping terugblikken op de resultaten die China de afgelopen jaren heeft behaald. Ook presenteert de Chinese Communistische Partij (CCP) een toekomstvisie voor China.

Ongetwijfeld zal het volgende week gaan over de economie, corona en Taiwan. China is na de Verenigde Staten de grootste economie ter wereld en heeft de ambitie uitgesproken om de grootste te worden. Decennialang groeide de economie van het land met dubbele cijfers, maar dat lijkt verleden tijd. Met name onder Xi –sinds 2012 aan de macht– vlakte de groei af en de vooruitzichten zijn niet rooskleurig. Omdat de CCP haar macht mede ontleent aan haar prestaties, moet ze dus een goed verhaal hebben richting bevolking. Verwacht wordt ook dat China meer gaat inzetten op zelfvoorzienendheid, wat kan betekenen dat er minder samengewerkt gaat worden met het buitenland. Zeker met Amerika zijn de verhoudingen moeizaam.

Corona is een hoofdpijndossier voor de Chinese machthebbers. De pandemie begon in 2019 in China en verspreidde zich van daaruit over de wereld. Aanvankelijk leek het land corona snel onder de duim te hebben, maar sinds de omikronvariant de overhand nam, kampt het overal met uitbraken. Omdat China een rigide politiek voert, waarbij het nul coronabesmettingen tolereert, belandde stad na stad in een lockdown. Dit heeft invloed op het welzijn van vele tientallen miljoenen burgers én op de economie.

Lang werd gedacht dat China zijn beleid zou gaan wijzigen na het partijcongres, maar inmiddels twijfelen analisten of dit daadwerkelijk gaat gebeuren. China zou ook heel goed het huidige beleid kunnen handhaven en dat motiveren door het sparen van mensenlevens te verkiezen boven geldelijk gewin. Het IMF stelde vrijdag dat China mogelijk pas halverwege 2023 de teugels laat vieren.

Over Taiwan was afgelopen jaar veel te doen. In augustus ontstond een grote crisis toen Nancy Pelosi, voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, het eiland bezocht. China beschouwt Taiwan als onderdeel van de Volksrepubliek en reageerde met groots machtsvertoon. Omdat China Taiwan uiterlijk in 2049 wil hebben ingelijfd, goedschiks of kwaadschiks, is het niet uitgesloten dat stevige taal wordt gebezigd en nieuwe stappen worden aangekondigd.

Behalve terug- en vooruitkijken wordt ook gesproken over de positie van Xi en over welke mensen in het (Permanent
Comité van het) Politbureau komen en wie het Centraal Comité van de partij gaan bemensen.

Xi’s herverkiezing staat toch al vast?

Vrijwel niemand twijfelt daaraan. De weg naar de derde termijn van de huidige president werd in 2018 geplaveid, toen het Centraal Comité uit de grondwet schrapte dat een leider maximaal tien jaar mag aanblijven.

Interessant is om erop te letten wie Xi gaan omringen. De CCP bestaat uit verschillende ‘bloedgroepen’, waarbij de ene groep behoudender is dan de andere. Als het de president –Xi heeft een grote stem in wie er op welke plek komt– lukt om getrouwen op de juiste plek te krijgen, dan heeft hij een stevig mandaat om zijn beleid uit te voeren.

Hoe vinden Chinezen dat Xi het doet?

Dat is lastig te zeggen, omdat betrouwbare opiniepeilingen ontbreken. Zeker is dat de frustraties over de coronamaatregelen –lockdowns, reisbeperkingen, veelvuldig testen– toenemen. Donderdag vond in Peking zelfs een zeldzaam protest plaats tegen „dictator” Xi en zijn coronabeleid. De hogere middenklasse is daarnaast bezorgd over het feit dat China zich steeds meer naar binnen keert. Het Amerikaanse blad Foreign Policy wijst erop dat Xi veel krediet had bij de bevolking toen hij in 2013 een grootschalige anticorruptiecampagne lanceerde. Maar die steun verdwijnt weer nu omkoping en afpersing terug van weggeweest zijn, vrijheid van meningsuiting verder aan banden is gelegd en afwijkende meningen de kop worden ingedrukt. Sommige Chinezen duiden hun land zelfs aan met ”West-Korea”, een grimmige knipoog naar het dictatoriale buurland. Volgens Foreign Policy kan dit na het tijdperk van Xi gevaarlijk worden voor het Chinese systeem, namelijk „wanneer een nieuwe leider probeert te hervormen en lang ingehouden frustratie eindelijk in het openbaar kan worden geuit.”

Welke posities zijn er binnen de CCP verder te vergeven?

Het Permanent Comité van het Politbureau bestaat, inclusief Xi, uit 7 personen. Het Politbureau telt 25 mensen. En dan is er nog het Centraal Comité, dat inclusief plaatsvervangende leden uit zo’n 400 personen bestaat.

Het gros van de leden die het Politbureau of Centraal Comité bemensen of dat gaan doen, is bij het grote publiek onbekend en dat geldt ook voor hun opvolgers. Wel veel aandacht gaat uit naar wie de nieuwe premier wordt. Op dit moment is Li Keqiang de belangrijkste man na Xi, maar hij gaat in maart met pensioen. Wang Yang (67) gooit hoge ogen om hem op te volgen. Wang staat te boek als het meest liberale lid van het Politbureau, het centrum van de macht waartoe hij sinds 2017 behoort. Ondanks zijn liberale profiel zou Wang geen bedreiging voor Xi vormen, dit gelet op zijn relatief hoge leeftijd en omdat hij zich de afgelopen jaren gedeisd hield en loyaal heeft gediend. Hu Chunhua (59) geldt eveneens als topkandidaat voor het premierschap. Hu, een van de vicepremiers, behoort niet tot de bloedgroep van Xi, maar staat bekend als iemand die resultaten boekt.

De CCP is een mannenbolwerk. Daarom valt de figuur Sun Chunlan (72) des te meer op, aangezien zij de enige vrouw is in het Politibureau, waartoe zij sinds 2012 behoort. De afgelopen jaren joeg Sun, tevens een van de vicepremiers, de lokale autoriteiten de stuipen op het lijf door te inspecteren of hun coronabeleid wel strikt genoeg was. Aangezien ook zij met pensioen gaat, is niet duidelijk of het Politbureau straks opnieuw een vrouw telt. Mogelijk volgt Shen Yiqin haar op. Deze vrouw behoort tot de Bai, een etnische minderheid.

Overigens wordt het partijcongres minutieus voorbereid. Alle belangrijke besluiten en wie op welke positie komt, is al tijden geleden achter de schermen voorgekookt. Nadat de top van de partij eruit was, kon eind augustus publiek worden gemaakt wanneer precies het partijcongres gehouden zou worden.

Hoe belangrijk is het partijcongres voor het Westen?

Het is van groot belang, stelt bijvoorbeeld Ingrid D’Hooghe, sinoloog en projectleider van Clingendaels China Centre. Op de website van de denktank schrijft ze dat uit de toon van het rapport dat Xi zal voorlezen gaat blijken hoe China zich de komende jaren richting de wereld opstelt. „Als China zich in harde bewoordingen uitlaat over de politieke relatie met de VS of Taiwan, dan heeft dat ook gevolgen voor Europa. Het bepaalt hoe de EU, en dus ook Nederland, zich de komende jaren tot China moet gaan verhouden.”