Tientallen miljoenen mensen –christen of niet– volgden maandag de anglicaanse uitvaartdienst van koningin Elizabeth in de Westminster Abbey in Londen. Drie vragen en antwoorden over de Anglicaanse Kerk.
Wat is de Anglicaanse Kerk?
De wortels van de Church of England liggen in de Romeinse tijd. De vroegchristelijke schrijvers Tertullianus en Origenes spreken in de derde eeuw al over het bestaan van een Britse kerk. In de zestiende eeuw, de tijd van de Reformatie, breekt de zogeheten Anglicaanse (Engelse) Kerk met de paus in Rome. Dat maakt dat de Engelse kerk op sommige punten het midden lijkt te houden tussen katholicisme en protestantisme. De lokale parochies bevinden zich ergens tussen beide uitersten.
De Kerk van Engeland telt tegenwoordig zo’n 13 miljoen leden. Iedere week bezoeken ruim 600.000 mensen een kerkdienst. De Church of England bestaat uit twee kerkprovincies (Canterbury en York), die samen met meer dan veertig anglicaanse en episcopale kerken in het buitenland de wereldwijde anglicaanse gemeenschap vormen. Die heeft naar schatting 80 miljoen leden. De aartsbisschop van Canterbury is het hoofd van de kerk. Sinds 2013 is dat Justin Welby, die tijdens de uitvaartplechtigheid een preek hield.
Hoe is de relatie met het Britse vorstenhuis?
De Engelse koning Hendrik VIII breekt in 1534 met de Rooms-Katholieke Kerk, omdat de paus geen toestemming geeft voor zijn scheiding met Catharina van Aragon. Hendrik VIII, die al in 1531 is uitgeroepen tot hoofd (”Supreme Governor”) van de Engelse Kerk, neemt de goederen van kerken, kloosters en congregaties in beslag. De titel ”Verdediger van het geloof” (”Defender of the faith”), ooit gekregen van paus Leo X vanwege zijn stellingname tegen kerkhervormer Maarten Luther, raakt hij direct kwijt. Omdat het Engelse parlement de eretitel later weer toekent en erfelijk maakt, mogen ook koningin Elizabeth II en koning Charles III die voeren. Beide titels gelden overigens alleen met betrekking tot de Church of England. Zo belooft de monarch de –presbyteriaanse– Church of Scotland te beschermen, maar formeel is hij geen hoofd van deze kerk.
De Church of England ziet er niet altijd even protestants uit. Hoe komt dat?
De breuk met de Rooms-Katholieke Kerk in 1534 betekent niet dat de Kerk van Engeland meteen protestants wordt. Toch drukken gereformeerde en puriteinse theologen en politici, vooral na de dood van Hendrik VIII in 1547, een duidelijk stempel op de kerk. Zo krijgen de geloofsleer en de belijdenis een sterk protestants karakter. In 1549 verschijnt een eerste editie van het ”Book of Common Prayer”, de nieuwe liturgie en geloofsleer van de Anglicaanse Kerk. In 2000 introduceert de kerk ”Common Worship”, een officieel alternatief voor gemeenten die voorstander zijn van een modernere liturgie. In de uitvaartdienst is het Book of Common Prayer leidend.
In de loop der eeuwen ontstaan er binnen de Anglicaanse Kerk twee hoofdstromen: de ”high church” en de “low church”. De eerste draagt meer een liturgisch en rooms-katholiek karakter, de tweede is meer evangelicaal. Ook modernisme en vrijzinnigheid krijgen voet aan de grond, met name in de twintigste eeuw.
