„Een verdrietig moment”, aldus partijleider Gert-Jan Segers. „Allereerst voor hemzelf. Maar ook voor ons als ChristenUnie-team.”

Volgens Segers was in Staghouwers contact met boeren en vissers te zien „dat hij een man van de praktijk was met hart voor de sector. Dan was Henk op z’n best.”

Dat was echter niet waar de Tweede Kamer de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) op afrekende. Het belangrijkste dat de volksvertegenwoordiging van hem wilde zien was een reeks plannen waarmee de CU’er de in zwaar weer verkerende boerensector toekomstperspectief bood. D66’er Tjeerd de Groot verwoordde het eens zo: „Er is een minister die de natuur weer perspectief moet geven en er is een minister die de boeren weer perspectief moet geven.”

Christianne van der Wal (VVD), minister voor Natuur en Stikstof, kwam met een ingrijpend voorstel om de stikstofuitstoot uit de landbouw fors te verminderen. Hoewel velen haar dat niet in dank afnemen, weet ze zich politiek goed staande te houden. Ook kunnen haar plannen in de kern rekenen op een ruime Kamermeerderheid.

Bij landbouwminister Staghouwer lag dit geheel anders. In april miste de Kamer perspectief voor de agrarische sector. En toen de minister met een tientallen A4’tjes tellende brief kwam, werd de inhoud afgefakkeld. „Ik probeer me zorgvuldig uit te drukken, maar het komt in de buurt van broddelwerk”, zei GroenLinks-voorman Jesse Klaver in juni. De VVD miste „spijkers met koppen.” Volgens het CDA stak het perspectief dat boeren werd geboden „mager af tegen de maatregelen uit de stikstofbrief.” SGP’er Roelof Bisschop stelde dat de brief op de keper beschouwd weinig meer was dan „een nietje door allerlei bestaande subsidieregelingen.”

Staghouwer, die aangaf voor de uitwerking tijd nodig te hebben, kreeg van de Kamer huiswerk mee. Die wilde vóór Prinsjesdag een brief „met daarin alle politieke keuzes voor de toekomst van de Nederlandse landbouw en wat daarin het toekomstperspectief is van boeren.” De minister wilde daarmee voortvarend aan de slag en trok oud-CU-voorlichter en de voormalige politiek assistent van minister Schouten, Jonathan van der Geer aan om te helpen een gedegen perspectiefbrief op te stellen.

Curatele

Maandag liet Staghouwer weten dat de brief toch ná Prinsjesdag komt, omdat hij de bevindingen van stikstofgespreksleider Johan Remkes erin wil meenemen.

Het AD schreef zaterdag dat de nieuwe brief van Staghouwer volgens bronnen rond het kabinet „ondermaats” is en „te veel leek op de eerste nota.” De NOS schrijft op basis van bronnen rond de coalitie dat de bewindsman de laatste tijd onder curatele stond. Andere ministers, zoals Mark Harbers, zouden de opdracht hebben gekregen om mee te lezen met Staghouwers voorstellen.

Hoewel perspectief bieden aan de landbouw de moeilijkste opgave was voor Staghouwer, kreeg hij ook op andere fronten kritiek, ook vanuit de coalitiepartijen. Toen de CU’er meldde dat hij de invoering van een vleestaks wilde laten onderzoeken, maakte een Kamermeerderheid meteen duidelijk niet op zo’n belasting te zitten wachten.

Verder maakte een saneringsregeling voor de visserij veel los. Vorige week nog diende zijn partijgenoot in de Tweede Kamer Pieter Grinwis een reeks kritische vragen in. Het Kamerlid vroeg onder meer of Staghouwer bereid was de komende tijd te gebruiken „om de schade te herstellen en alsnog een eerlijke vergoeding te bieden voor de vangstrechten bij sanering.”

Staghouwer zei maandagavond in een korte verklaring dat hij afgelopen weekend tot de conclusie is gekomen dat hij niet de juiste persoon is om als minister van LNV „leiding te geven aan de grote opgaven die er liggen.”

Afgezien van deze persoonlijke kant van de zaak is de vraag of de opvolger van de bewindsman veel succesvoller zal zijn in het tevreden stellen van politiek en boerensector met een gedegen toekomstperspectief. Feit is immers dat er over het dossier van Van der Wal, die formeel lager in hiërarchie staat, harde en heldere afspraken zijn gemaakt. Voor het pakket van de minister van Landbouw ligt dat anders. En dat terwijl een goed perspectief voor de landbouw begrijpelijkerwijs wordt gezien als zeer belangrijk om de zwaar op de maag liggende stikstofplannen te kunnen realiseren.

Volgens de NOS klagen verschillende coalitiepartijen over gebrek aan creativiteit bij de ambtenaren op het ministerie van LNV. Zij zouden niet inzien dat er een politiek mandaat is om de landbouw ingrijpend te hervormen. Als daarvan inderdaad sprake is, bemoeilijkt dat het werk van een bewindspersoon aanzienlijk.

Partijkleur

Wie de volgende is die de post gaat bekleden? Daarvoor is de CU aan zet, voorman Segers in het bijzonder. In de formatie heeft de partij deze positie gekregen, en in principe mag en moet de CU dan ook zelf voor een opvolger zorgen. Het is echter ook mogelijk dat er intern in het kabinet wordt geschoven, en iemand met een andere partijkleur naar LNV gaat. Voorlopig neemt minister Carola Schouten het departement waar.