Op de Rijnbrug in Arnhem is het op dit moment bijna net zo’n puinhoop als tijdens het hoogtepunt van operatie Market Garden. Vanwege groot onderhoud is de overspanning afgesloten. Waar Duitse bouwvakkers nu hun best doen om het levende monument voor de grote Airborneherdenkingen gereed te krijgen, probeerden hun landgenoten tussen 17 en 21 september 1944 de veroverde brug weer in handen te krijgen.

Op die 17e september werden 5200 troepen van de Britse 1e Luchtlandingsdivisie met parachutes en zweefvliegtuigen gedropt bij Wolfheze en Heelsum, ruim 15 kilometer van hun doel. Een dag later volgden nog eens 1900 parachutisten op de Ginkelse hei bij Ede, nog verder bij Arnhem vandaan. Verovering van de brug was onderdeel van het door de Britse veldmaarschalk Montgomery bedachte plan Operatie Market Garden, om zo om de Duitse linies heen te trekken. Parachutisten moesten de bruggen over de grote rivieren bezet houden tot de hoofdmacht arriveerde.

Volgens het Britse opperbevel zouden de Airbornemilitairen weinig tegenstand ondervinden bij Arnhem. Een grote vergissing. Er zaten twee SS-pantserdivisies. Alleen het tweede bataljon van luitenant-kolonel John Frost, aangevuld met wat losse manschappen van andere onderdelen, wist uiteindelijk de brug te bereiken en kon een bruggenhoofd vormen. Samen zo’n 750 soldaten. Volgens de plannen hadden dat er 2000 moeten zijn.

Opgeven

Drie dagen en vier nachten wist Frost de brug succesvol te verdedigen tegen de achtereenvolgende aanvallen van de Duitsers met hun pantservoertuigen. Nadat vrijwel alle huizen bij de brug waar de geallieerden zich hadden verschanst kapot waren geschoten en zijn munitie op was, moest de Britse commandant opgeven. Het verhaal gaat dat majoor Digby Tatham-Warter zich namens Frost –die gewond was geraakt aan zijn been– overgaf door met een witte vlag en een paraplu de brug op te lopen richting de Duitsers, met de woorden: „We are out of ammo.” (We hebben geen munitie meer, GJ)

”Out of ammo” is dan ook de naam van de vaste tentoonstelling op een steenworp afstand van de brug, die in 1978 de naam van John Frost kreeg. De gerestaureerde Sint Walburgiskerk is daarmee veranderd in een dependance van het Arnhems Oorlogsmuseum 40-45 dat –anders dan de naam doet vermoeden– in Schaarsbergen staat. „Een museum, bij de brug die iedereen wil zien, is al dertig jaar een grote wens van mij. Die is nu in vervulling gegaan”, vertelt directeur Eef Peeters. Inmiddels krijgt het publiek al een voorproefje. De officiële opening is op donderdag 1 september met abseilende militairen. Bij de opening zullen onder anderen de ambassadeurs van de Verenigde Staten, Engeland en Polen aanwezig zijn.

Met name rond de aanstaande herdenkingen in september wordt er veel publiek verwacht. Familieleden van de Airbornemilitairen die bij de brug hebben gevochten brengen jaarlijks een bezoek aan de brug. Nu krijgen ze daar in het museum een beter beeld bij. „De bezetters voelden zich tot september 1944 prima thuis bij de vriendelijke Arnhemse bevolking. Ze deden boodschappen in dezelfde winkels en op de terrasjes zaten Duitse militairen en inwoners broederlijk naast elkaar. We hebben daarom ook een aparte ruimte ingericht over oorlogskinderen van zowel de bevrijders als de bezetters.”

Antitankkanon

De luchtlandingen worden uitgebeeld door een Britse ‘militair’ die voor het pijpenfront van het orgel aan een parachute hangt. Duitse voertuigen staan opgesteld, vitrines liggen vol helmen, uniformen en wapens. In de bakkerij van Ratelband kopen NSB’ers in uniform en inwoners van de stad gezamenlijk brood. Hoogtepunt is het diorama van de brug met een Brits antitankkanon, brandende resten van geschut en majoor Tatham-Warter die zich overgeeft aan een Duitse SS’er. Daarna het wegvoeren van de Britse krijgsgevangenen en de evacuatie van de stad.

>> arnhemsoorlogsmuseum.com voor meer informatie