De stoere Sint-Lievensmonstertoren is de blikvanger van Zierikzee. De bijbehorende gotische kerk ging in 1832 in vlammen op. Op de plek van de 102 meter lange kapittelkerk verrees de Nieuwe Kerk in de vorm van een Griekse tempel, compleet met zuilen en timpaan.
Huib Uil van Stichting Oude Zeeuwse Kerken vindt het nog altijd jammer dat de oude kerk niet is hersteld. „Deze kerk was de grootste van Zeeland, vergelijkbaar met de Sint-Janskerk in Gouda of de Sint Jan van Den Bosch. De muren stonden na de brand nog overeind, restauratie was zeker mogelijk geweest. Die zou ook minder hebben gekost dan nieuwbouw. Na het faillissement van de aannemer is uiteindelijk gekozen voor een zaalkerk in neoclassisistische stijl. Naast de preekstoel hangen borden met psalmen die bij de ingebruikname zijn gezongen, Psalm 26:8, Psalm 84:2 en 3.”
In de kerk heerst een schemerduister. Voor de ramen hangt zonwerend doek. Op de stenen vloer staan rijen witte stoeltjes richting het orgel opgesteld. Aan de noordzijde verrijst de eikenhouten preekstoel met de kerkenraadsbanken. Helemaal achterin zijn nog een paar sterk ingekorte banken voor minder bedeelden te vinden. ”Armen-gesticht” staat op een van de deurtjes. Onder het halfronde gewelf met het gebloemde sjabloonwerk hangt een metalen raamwerk waaraan desgewenst extra verlichting kan worden gehangen.
Nadat de hervormde gemeente het kerkgebouw in 1971 buiten gebruik stelde, trad het verval in. Het rijksmonument viel ten prooi aan de Zierikzeese jeugd, ramen werden ingegooid. Tot Stichting Oude Zeeuwse Kerken zich erover ontfermde en het gebouw in fasen kon worden gerestaureerd. De banken zijn uit het middendeel verwijderd, zodat het voormalige bedehuis in gebruik genomen kon worden als multifunctionele ruimte. Er worden nu concerten gegeven, symposia gehouden en tentoonstellingen ingericht.
Na de gemeentelijke herindeling van Schouwen-Duiveland waren er plannen om van de Nieuwe Kerk in Zierikzee een theater te maken. „Het orgel, de kansel en de banken dreigden te verdwijnen”, vertelt Uil. „Dankzij protesten vanuit de samenleving is dat plan gelukkig niet doorgegaan en bleef de Nieuwe Kerk zijn uitstraling als kerk behouden.”
Uil vindt het jammer dat de Nieuwe Kerk niet meer voor de zondagse erediensten wordt gebruikt, maar is blij dat het gebouw af en toe nog als kerk dienstdoet. „De christelijke gereformeerde kerk heeft hier bijvoorbeeld diensten gehouden toen haar eigen kerk werd verbouwd. Een predikant zei eens: Als God een opleving geeft, dan moet deze kerk daarvoor gereed zijn. Die opmerking is me altijd bijgebleven en motiveert me om me voor Stichting Oude Zeeuwse Kerken in te zetten.”
