Door een onzichtbaar stofje dreigt heel Nederland vast te lopen. Hoe kan dat? Vijf vragen, vijf antwoorden.
Wat is stikstof eigenlijk?
Het is een gas. In de scheikunde krijgt het de letter N. Binnen de N-familie zijn er verschillende broertjes en zusjes. N2 is het onschadelijke, zelfs onmisbare familielid. Ongeveer 80 procent van de lucht die we inademen, bestaat uit N2.
Maar NOx (stikstofoxiden) en NH3 (ammoniak) zijn de minder prettige familieleden. Te veel daarvan is ongezond en slecht voor de natuur. Stikstofoxide (NOx) komt vooral in de lucht door het verkeer (uitlaatgassen) en de industrie. Ammoniak (NH3) komt vooral vrij uit de mest en urine van dieren.
Waarom is te veel stikstof een probleem?
Het woord zegt het al: stikken. Dat doen bepaalde kwetsbare planten in de natuur als er te veel stikstof neerdaalt. Het is een soort mest die ervoor zorgt dat bijvoorbeeld grassen, brandnetels en bramen hard groeien. Deze planten verdringen de oorspronkelijke begroeiing.
Het meest zichtbaar is dat op een heideveld. In augustus verandert de heide normaal gesproken in een paarse vlakte. Maar door de stikstof zie je steeds meer een vlakte met vooral grassen en geen bloeiende heideplantjes. Voor de bijen, vlinders en andere insecten is er geen nectar meer te halen, dus ze verdwijnen. Het aantal plant- en diersoorten wordt minder. Anders gezegd: de biodiversiteit neemt af.
Hier en daar wat minder soorten in de natuur, is dat reden om zo hardhandig in te grijpen?
Vergelijk het met de wolf in Nederland. Je kunt hem liever zien gaan dan komen, maar schiet het dier maar eens neer. Dan bega je een misdrijf en je loopt kans op een gevangenisstraf of een enorme boete omdat de wolf nu eenmaal een beschermde diersoort is.
Zo heeft Nederland 162 natuurterreinen aangewezen als Natura 2000-gebieden. Dat zijn wettelijk beschermde natuurgebieden in de Europese Unie. Als je die aantast, krijg je juridische problemen, net als bij het neerschieten van de wolf. Dat bleek vooral in mei 2019 toen de Raad van State oordeelde dat Nederland veel te weinig deed om de Natura 2000-gebieden te beschermen tegen een te hoge neerslag van stikstof.
Een concreet voorbeeld: de rechtbank Noord-Holland vernietigde in april dit jaar de vergunning voor het bouwen van 160 nieuwbouwwoningen in Egmond aan den Hoef. De reden? De stikstof die vrijkomt door de woningbouw tast het naastgelegen Noordhollands Duinreservaat aan. Inderdaad: één van de 162 Natura 2000-gebieden.
Kunnen we niet met wat minder Natura 2000?
Er zijn slechts twee redenen om een Natura 2000-gebied te mogen schrappen. Er moeten bij de aanwijzing ervan wetenschappelijke of administratieve fouten zijn gemaakt. Of een gebied moet er dermate slecht voor staan dat herstel niet meer mogelijk is. Er is geen enkel gebied dat ook maar in verste verte aan deze voorwaarden voldoet. De Europese Unie wil juist dat Nederland meer natuur als beschermd gebied gaat aanwijzen in plaats van minder.
Is Nederland het enige land in Europa met een stikstofprobleem?
Nee. Vlaanderen en delen van Duitsland worstelen ook met te veel stikstof. Het is daar ook een probleem om nieuwe vergunningen te krijgen voor bouwprojecten.
De Nederlandse stikstofuitstoot is wel de hoogste van Europa: per hectare stoten we ongeveer vier keer zo veel uit als het EU-gemiddelde.
