Sparen, beleggen en belasting, hoe zit dat ook alweer?

Inkomsten uit spaargeld en beleggingen worden belast in box 3 van de inkomstenbelasting: de vermogensrendementsheffing – in de volksmond de spaartaks. De fiscus heft die belasting over een verondersteld rendement, dus niet over wat iemand daadwerkelijk ontvangt.

Tot en met 2016 bedroeg dat fictieve rendement 4 procent. Omdat de werkelijke rente op spaargeld toen vaak al lager was, was daar veel kritiek op. Met ingang van het belastingjaar 2017 was de regeling voor de kleinste spaarders wat gunstiger geworden, maar mensen met meer geld werden juist extra belast. De Belastingdienst ging er namelijk van uit dat die laatste groep eerder kiest voor beleggen dan voor een simpele spaarrekening. Beleggen werd zwaarder belast dan sparen. Probleem bleef intussen dat de fiscus met fictieve rendementen rekende, zowel voor sparen als voor beleggen.

We wisten toch al dat dit niet mag?

Inderdaad. In december 2021 oordeelde de Hoge Raad -Nederlands hoogste rechter- dat de regeling uit 2017 in strijd is met het eigendomsrecht en het discriminatieverbod in het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens. Bovendien zouden gedupeerden rechtsherstel moeten krijgen.

Door deze uitspraak krijgen mensen die bezwaar hebben gemaakt tegen hun aanslagen -onder wie 60.000 deelnemers aan zogeheten massaalbezwaarprocedures- de vanaf 2017 te veel betaalde belasting terug. Het kabinet heeft dat in februari besloten en hiervoor in de vorige week vastgestelde voorjaarsnota 2,8 miljard euro gereserveerd.

Jaarlijks doen een kleine 3 miljoen Nederlanders aangifte in box 3. Verreweg de meesten van hen hebben de afgelopen jaren geen bezwaar gemaakt tegen mogelijk te veel betaalde belasting. Vrijdag sprak de Hoge Raad uit dat de overheid niet verplicht is hen te compenseren, althans niet voor aanslagen die intussen onherroepelijk zijn geworden.

Zijn daarmee al hun kansen verkeken?

Nee. Politici vinden eigenlijk dat het niet eerlijk is dat de een wel zijn geld terugkrijgt en de ander niet, ondanks het feit dat nu vaststaat dat de belasting op basis van fictief rendement niet deugt. De Tweede Kamer neigt er daarom toe dat ook de niet-bezwaarmakers compensatie moeten krijgen, vooral de kleine spaarders onder hen. Maar dat gaat veel geld kosten. Staatssecretaris Marnix van Rij (Fiscaliteit) rekende vorige maand uit dat de totale rekening voor compensatie over de jaren 2017 tot en met 2022 dan kan oplopen tot 11,7 miljard euro.

De bal ligt nu dus bij het kabinet?

Ja. Staatssecretaris Van Rij heeft een besluit over de vraag of niet-bezwaarmakers compensatie moeten krijgen uitgesteld, in afwachting van het arrest van de Hoge Raad. Eind mei debatteert de Kamer over de hersteloperatie. Maar Van Rij liet vrijdag al weten dat het kabinet de tijd neemt om zich te beraden. In ieder geval zal het voor Prinsjesdag een besluit nemen.

Ik heb met succes meegedaan aan een bezwaarprocedure. Wanneer krijg ik mijn geld terug en hoeveel precies?

Staatssecretaris Van Rij besloot op 4 februari om de massaalbezwaarschriften over de periode sinds 2017 te erkennen. Binnen een half jaar na die datum, dus voor 4 augustus, betaalt de Belastingdienst de gedupeerden automatisch geld terug – mits ze daar recht op hebben.

Intussen is een nieuwe manier bedacht om te berekenen wat mensen met vermogen wél aan belasting moet betalen. Dit heet de spaarvariant. Daarbij wordt gekeken naar het bedrag wat iemand werkelijk spaart en/of belegt. Het spaargeld wordt belast op basis van de gemiddelde spaarrente in een belastingjaar. Die schommelt overigens al jaren in de buurt van de 0 procent. Voor beleggingen gaat de fiscus uit van het rendement over meerdere jaren.

Wie meer belasting heeft betaald dan volgens de nieuwe berekening verschuldigd is, krijgt het verschil terug.

De Hoge Raad heeft vrijdag ook bepaald dat wie de compensatie te mager vindt, nog een keer naar de rechter kan stappen.

Ik heb over 2021 aangifte gedaan en moet belasting betalen in box 3. Wat kan ik verwachten?

Degenenen die het betreft, krijgen vanaf augustus bericht van de fiscus. Ze kunnen dan nalezen hoe hun aanslag is berekend. Het streven is dat dan ook een nieuwe versie van het aangifteprogramma klaar is, waarin rekening wordt gehouden met de nieuwe manier om box 3 te berekenen (de spaarvariant). In dat geval kan de belastingplichtige opnieuw aangifte doen.