De ”Matthäus”-tournee heeft Shunske Sato (37) net achter de rug, maar rust is er nog niet. Volgende week start het jubileumfestival waarmee de Nederlandse Bachvereniging haar 100-jarig bestaan groots viert in TivoliVredenburg. Partituren van de uit te voeren stukken liggen opgestapeld op de eettafel in de Haagse woning van de musicus. Het is deze dagen studeren, een enkele vioolles geven en dan weer door voor Sato, die in 2018 het stokje van Jos van Veldhoven overnam als artistiek leider van de Bachvereniging. Hij vervult er nu een dubbelrol: sinds 2013 was hij al als concertmeester verbonden aan het muziekgezelschap.

Hoe is het om relatief snel na de dirigentwissel al deze mijlpaal mee te maken?

„Druk. Met het jubileum staat er veel gepland. Alles wat door corona niet door kon gaan, moet nu. Mensen zeiden tegen me, net na de ”Matthäus Passion”: Kun je nu uitrusten? Nee, nu komt het jubileum. Die drukte merk ik niet alleen, maar ook mijn collega’s. Maar natuurlijk is het heel fijn om aan het werk te gaan.”

Hoe zou u de Bachvereniging zoals die nu is typeren?

„Traditie en vernieuwing tegelijk. Het motto van de Bachvereniging is: Bach voor iedereen. En dat is ook echt zo. Zijn muziek is geweldig. Die spelen we graag, ook voor mensen die niet per se Bachkenners zijn, of überhaupt liefhebbers van klassieke muziek. Wat dat betreft zijn we net missionarissen die de muziek van Bach proberen te verspreiden.”

Wat onderscheidt een Bachvereniging van, bijvoorbeeld, het Nederlands Kamerkoor of The Amsterdam Baroque Orchestra van Ton Koopman?

„Lastig om dat te benoemen van binnenuit. Bij de Bachvereniging zitten het vocale en het instrumentale ineen. De instrumentalisten zijn heel betrokken op hoe de zangers de tekst zingen. Zangers aan de andere kant komen ook bij instrumentale audities luisteren om hun perspectief te geven. Zelf ben ik door de Bachvereniging heel erg gegroeid. De combinatie met zangers bood me de gelegenheid nog dieper in de vocale hoek te duiken. Zo ben ik me gaan verdiepen in het Duits van 300 jaar geleden.

Daarnaast is er natuurlijk het ”All of Bach”-project, waarmee de Bachvereniging zich op de kaart zet. Ik denk dat dit project het ons mogelijk heeft gemaakt luisteraars te bereiken die Bach nog niet kenden.”

Bij de lancering van ”All of Bach” in 2013 was het de bedoeling dat het in acht jaar afgerond zou zijn. Dat is niet gelukt.

„Dat was inderdaad de bedoeling, maar al snel werd duidelijk dat dit heel ambitieus was. Ik ben juist blij dat het nog niet is afgerond. De tijdsdruk is er nu ook af. Als je iets van kwaliteit wilt maken, kost dat gewoon veel: geld, maar ook tijd.”

Online wordt nu om donaties gevraagd. Komt de afronding van ”All of Bach” in gevaar?

„Nee, het gaat eigenlijk heel goed. De donatieknop is erbij gekomen omdat we door de jaren heen steeds meer mails en berichten kregen van mensen die ”All of Bach” fantastisch vinden en het graag willen steunen. Dat levert allerlei bedragen op. Soms doneren mensen voor een specifiek stuk, dat wij dan kunnen opnemen.”

Wat is de aantrekkingskracht van Bachs muziek voor u?

„Er zit een enorm vakmanschap in zijn muziek. Van Mozarts muziek bijvoorbeeld kun je ook heel slechte uitvoeringen vinden. Muziek voor in de lift. Bach wordt minstens zo veel gespeeld, maar omdat zijn composities technisch zo stevig in elkaar zitten, klinkt het altijd goed. Zijn werk is weerbestendig. Hij weet hoofd en hart aan elkaar te verbinden, dat is zo fascinerend bij hem.”

Sato pakt een partituur van de rijk bezaaide tafel erbij. ”Zerreisset, zersprenget, zertrümmert die Gruft” (BWV 205), een wereldlijke cantate ter ere van een hoogleraar in Leipzig. „Zelfs bij zo’n stuk denkt Bach na over iedere noot. Dat geldt voor elke compositie van hem.”

Bach is door en door religieus. Wat heeft u zelf met de religieuze inhoud van zijn muziek?

„Ik ben niet met een specifieke religie opgevoed. In de VS, waar ik opgroeide, ging ik wel een paar keer naar een zondagsschool. Ik ken de verhalen uit de Bijbel dus. Achteraf blijkt dat belangrijk en nuttig te zijn. Ik probeer me altijd voor te stellen hoe een stuk beluisterd wordt door kerkgangers, toen en nu. Dat verhaal, die kennis en emotie probeer ik over te brengen, zowel op theologisch, emotioneel als muzikaal niveau. Net zoals een goede acteur moet je echt geloven wat je zegt.”

Stel: er staat een voor u nog onbekend stuk van Bach op de planning. Hoe pakt u dat aan?

„Als het een instrumentaal en vocaal stuk is, begin ik altijd met de tekst, het libretto. Daar begon Bach ook mee: die kreeg de tekst van een dichter en zette die op muziek. Bij poëzie gaat het niet alleen om lezen maar ook om spreken, het ritme in de tekst, waar het rijmt en waar niet. Dat moet je kunnen voelen. Als ik daarna naar de muziek ga kijken, valt het meeste direct op zijn plek. Vanaf dat punt gaat smaak ook een rol spelen. Veel van Bachs vocale muziek heeft met een gebeurtenis in het kerkelijk leven te maken. Ik zoek uit voor welk feest of welke gelegenheid het gemaakt is. Op die manier ontstaat een soort 3D-beeld van de compositie.”

U slaat bewust het pad in naar vernieuwing, met in de programmering dit jaar zelfs een opera. Waarom?

„Historisch gezien is dat een nieuwe stap voor de Bachvereniging. Maar ik denk dat we creatiever mogen omgaan met Bach. Daarin haal ik mijn inspiratie uit Bach zelf, die zijn eigen muziek en de muziek van anderen veel vrijer gebruikte dan wij nu doen. Een cantate gaf hij gerust een nieuwe jas, en het ”Weihnachts Oratorium” bijvoorbeeld is één groot plagiaatfeest. Authentiek betekent in mijn ogen juist de muziek en de uitvoeringspraktijk levendig houden.”

Veel mensen kennen de Bachvereniging van de uitvoering van de ”Matthäus Passion” in Naarden. Hoe belangrijk is ‘Naarden’?

„Daar is de Bachvereniging ontstaan. Naarden hoort bij onze geschiedenis, het is een thuis voor de Bachvereniging. De Grote Kerk is een mooie locatie om te spelen, qua akoestiek. De concerten in Naarden zijn altijd hoogtepunten.”

Stel: over 25 jaar hebben we opnieuw dit interview. Hoe ziet de Bachvereniging er dan uit?

„Ik heb nog geen idee. Ik kan de tegenvraag stellen: als je de mensen 25 jaar geleden had gevraagd hoe de Bachvereniging er bij het 100-jarig bestaan uit zou zien, hadden ze veel niet zien aankomen. Dat de video’s van ”All of Bach” wereldwijd bekeken worden, maar ook de pandemie. Ik denk dat we vooral in het nu moeten blijven. Elk moment genieten en niet bang zijn om nieuwe dingen uit te proberen.”