Synodeverslaggeving: het is een vorm van journalistiek die door niet veel Nederlandse media bedreven wordt. Voor het Reformatorisch Dagblad (RD) is het verslaan van kerkelijke vergaderingen echter al sinds de oprichting van de krant 51 jaar geleden speerpunt. Synodes bieden een blik in het hart van het kerkelijk leven en niet zelden vallen belangrijke beslissingen tijdens deze vergaderingen.

Toch is niet ieder verslag hetzelfde. Dat heeft alles te maken met de verschillende wijze waarop kerken omgaan met de openheid van de vergaderingen. Terwijl op de ene synode een verslaggever iedere discussie kan opschrijven, vraagt een ander synodebestuur inspraak voor publicatie. Of verslaggevers worden helemaal niet toegelaten; in zo’n geval moet een nieuwsbericht gebaseerd worden op de eigen uitingen van een kerk over de synode.

Maximale openheid

Voor kerken spelen diverse overwegingen een rol bij de openheid van kerkelijke vergaderingen, legt ds. P. D. J. Buijs uit. De predikant uit Nunspeet is lid van het moderamen van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) en ook perswoordvoerder namens dat synodebestuur. De generale synode van deze kerken komt volgende week bijeen.

De CGK streven naar „maximale openheid”, zegt ds. Buijs. „Zittingen zijn openbaar, tenzij ze in comité zijn. Dat laatste is het geval wanneer over personen wordt gesproken, bijvoorbeeld rond benoemingen.”

Tijdens de laatste synode viel de beslissing om de vergaderingen ook via een livestream uit te zenden. Reden daarvoor is openheid richting gemeenteleden en belangstellenden van buiten de CGK, zegt de predikant. „Bij de bespreking kwamen verschillende overwegingen aan de orde. Zo is benoemd dat we als synodeleden altijd voor Gods aangezicht staan in de woorden die we spreken, maar ook voor het aangezicht van mensen. Dat betekent dat je uiterst zorgvuldig moet zijn in je beweegredenen. En dat je moet waken voor ongeestelijke motieven, zoals voor de bühne laten zien hoe orthodox of progressief je bent. We hebben dit besproken met elkaar, maar toch voor deze openheid gekozen.”

Het moderamen kan er altijd voor kiezen om ook om inhoudelijke redenen tijdelijk de deuren te sluiten. Dat gebeurde bijvoorbeeld tijdens de eerste besprekingen over homoseksualiteit op de synode van 2013. „De overweging is dan om iedereen voluit de gelegenheid te bieden een persoonlijke reflectie te geven. Afgevaardigden voelen zich dan toch vrijer.”

Maar dit betreft „uitzonderlijke gevallen”, onderstreept ds. Buijs. „We bepalen dit per keer. De discussie over de vrouw in het ambt voeren we bijvoorbeeld wel in het openbaar. Dat is een gevoelig onderwerp dat veel zorgvuldigheid vraagt in het spreken. Zo’n gesprek moet op een geestelijk-zakelijke manier gevoerd worden; waarbij het niet over personen maar over de inhoud gaat.”

Daarbij zijn de CGK zich ervan bewust dat zulke discussies ook in de „seculiere pers” gevolgd worden, zegt ds. Buijs. „Voor deze synode hebben zich een paar kranten aangemeld om verslag te doen. De synode kan daarvoor accreditatie verlenen; wel staat in onze kerkorde de voorwaarde dat het moderamen gerechtigd is rond bepaalde onderwerpen geen publicatie toe te staan of dat men verplicht is bij onjuiste verslaggeving te rectificeren. We zien geen verslagen in van tevoren. Verder is vanuit het moderamen altijd iemand beschikbaar om toelichting te geven op synodebesluiten.”

Tussenweg

Vergaderingen van classes, particuliere en generale synodes in de Gereformeerde Gemeenten (GG) zijn toegankelijk voor belijdende leden van het kerkverband, behalve wanneer in comité over bijvoorbeeld personen of censuurzaken wordt gesproken.

Qua openheid kiezen de GG voor een tussenweg, stelt de preses van de laatste generale synode, ds. P. Mulder. „We zien kerken met heel open vergaderingen, al zullen ook daar in de praktijk vaak niet-openbare vergaderingen van commissies zijn. En er zijn kerkverbanden waar de vergaderingen geheel besloten zijn en er een eigen verslag naar buiten wordt gebracht. Uitgangspunt in onze kerk is dat het gaat om ambtelijke, kerkelijke vergaderingen.”

Bij de generale synode van de GG is een verslaggever van het RD aanwezig. Zijn verslag wordt voor publicatie altijd „met het moderamen doorgenomen en eventueel bijgesteld”, zegt de predikant uit Leiderdorp. „Het is goed te bevorderen dat bepaalde intenties en details zo goed mogelijk overkomen. Gemeenteleden zijn vooral gediend met goede en wezenlijke informatie omtrent het reilen en zeilen van hun kerkelijk leven.”

Gevoelig

In de Hersteld Hervormde Kerk (HHK) zijn de deuren tijdens synodevergaderingen helemaal gesloten, zowel voor bezoekers als voor de pers. Dat heeft veel te maken met de „tumultueuze tijd” van de kerkscheuring in 2004, legt ds. D. J. Diepenbroek, scriba van het breed moderamen van de HHK-synode, uit. „Dat was een periode waarin veel onderwerpen gevoelig lagen. Gemeenten wisten niet of ze in gebouwen konden blijven, er werd gewerkt aan de herziening van de kerkorde. Spanningen liepen soms hoog op. Te midden van die ontwikkelingen wilden we afgevaardigden de ruimte geven om vrij te kunnen spreken. De dynamiek van pers en de druk van buitenaf kunnen ambtsdragers remmen om zich uit te spreken, of juist aanleiding zijn om hun opvattingen extra stevig aan te zetten.”

Tegelijk signaleert de Puttense voorganger dat de situatie inmiddels een andere is. „De opbouwfase is voor een aanzienlijk deel voorbij, en daarmee kunnen grotere, bezinnende vraagstukken een belangrijkere plek op de agenda krijgen.” Dat brengt nieuwe bezinning met zich mee op de openheid van kerkelijke vergaderingen, geeft de scriba aan. „We onderzoeken momenteel of we bepaalde delen van de synodevergaderingen openbaar kunnen maken voor bezoekers en voor de pers.”

Op dit moment schrijft het vergaderreglement van de HHK-synode dat „vergaderingen van de synode niet openbaar zijn.” Het voorstel om dat aan te passen is nog „pril”, maar er zijn wel redenen voor, zegt ds. Diepenbroek. „Ten eerste hechten we aan openbaarheid en transparantie. Dat hoort bij deze tijd, maar het heeft ook oude papieren; de synode van Dordrecht in 1618 en 1619 was ook niet besloten. Ten tweede kan openstelling van de vergaderingen een manier zijn om gemeenteleden meer te betrekken bij het kerkelijk leven. Wat op de synode gebeurt, staat vaak toch ver bij mensen vandaan en dat komt niet dichterbij door achter gesloten deuren te vergaderen. Terwijl er regelmatig fundamentele gedachtewisselingen plaatsvinden tijdens de vergadering, bijvoorbeeld over de toekomst van ons zendingswerk. Het is mooi als gemeenteleden daar kennis van kunnen nemen.”