De Tweede Kamer organiseerde woensdag een rondetafelgesprek over de stijgende prijzen. Iedereen heeft ermee te maken: het is merkbaar aan de pomp, via de energierekening en in de supermarkt. Negen geleerden, waaronder hoogleraren en prominente bestuurders van De Nederlandsche Bank (DNB) en het Centraal Planbureau (CPB) lieten hun licht over het onderwerp schijnen.

„Bij mijn aantreden had ik nooit kunnen denken dat ik ooit geconfronteerd zou worden met een inflatie van meer dan elf procent”, ontboezemt Klaas Knot, president van DNB, bij aanvang van zijn inbreng. Vooral niet, maakt hij duidelijk, omdat hij met zijn collega’s bij de Europese Centrale Bank (ECB) het afgelopen decennium een „regendans” heeft uitgevoerd om de inflatie juist wat op te krikken.

Knot doelt met zijn uitspraken op de het Nederlands inflatiecijfer volgens de Europese definitie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maakte vorige week bekend dat dat op 11,9 procent ligt. Het statistiekbureau bracht donderdag naar buiten dat volgens de Nederlandse definitie alle goederen en diensten die consumenten kopen in maart 9,7 procent duurder waren dan een jaar geleden. Een inflatiecijfer van dit kaliber is sinds april 1976 niet voorgekomen.

Recessie

De middenklasse heeft het meest te lijden van de stijgende prijzen, stelt econoom Edin Mujagic. Dat is Lex Hoogduin, hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit Groningen, met hem eens. Volgens Hoogduin holt inflatie vooral de koopkracht uit van mensen met een laag of middeninkomen, gepensioneerden met een bescheiden vermogen, spaarders en eigenaren van een klein of middelgroot bedrijf.

Als er een situatie ontstaat waarin de prijzen voor consumenten voortdurend blijven stijgen, kunnen de economische gevolgen groot zijn. „Ik heb nog nooit een periode van langdurig hoge inflatie zien eindigen zonder economische recessie”, waarschuwde Sweder van Wijnbergen, hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam. „Daar zijn we op af aan het sturen”, voegde hij er aan toe.

Ook Hoogduin ziet gevaren in een aanhoudend hoge inflatie. Het risico bestaat dat dat eindigt in een economische crisis. Hij denkt dat ook de houdbaarheid van de euro „niet verzekerd” is.

Ook Knot deelt zijn bespiegelingen. „De piek hebben we nog niet bereikt”, denkt de president van DNB. Die verwacht hij op z’n vroegst pas september dit jaar. Knot signaleert dat behalve de energieprijzen, ook de prijzen van steeds meer andere goederen beginnen te stijgen. Dat betekent dat het probleem zich uitspreidt en dat wil hij zo veel mogelijk zien te voorkomen. De president van DNB denkt dat na een of twee jaar de inflatie terug zal zakken naar rond de twee procent. Voor een jarenzeventigscenario met jaar in jaar uit hoge inflatie en ander economisch onheil is Knot niet zo bang. „Zo ver is het nog niet.”

Koek

Er zijn verschillende manieren om iets aan het inflatieprobleem te doen. De politiek heeft een poging gedaan de pijn in de portemonnee voor burgers zo veel mogelijk te dempen, onder andere door de accijns op benzine en de belasting op de energierekening te verlagen. Daar plaatsen verschillende economen kritische kanttekeningen bij.

Compensatie moet zo gericht mogelijk naar mensen met een laag inkomen, stelt Rens van Tilburg, directeur van het Sustainable Finance Lab. „Dat is niet wat het kabinet heeft gedaan.” Ook Van Wijnbergen ziet grenzen aan wat de overheid burgers kan vergoeden. „Je kunt niet iedereen compenseren uit een koek die aan het krimpen is”, aldus de hoogleraar. Daarbij wijst hij erop dat alle Nederlanders armer worden door de hoge energieprijzen. Voorheen was dat niet zo, vanwege het Gronings gas.

Frankfurt

Ook de ECB is een belangrijke speler. Door schulden op te kopen en de rente te bepalen, beïnvloedt de bank in Frankfurt de hoeveelheid geld in de economie. Het advies van Hoogduin aan de Europese bestuurders is duidelijk: zo snel mogelijk de draai maken. Geen schuld meer opkopen en de rente bijstellen; procentpunten hoger dan nu.

Dat is de econoom aan zijn rechterhand niet met hem eens. Coen Teulings, oud-directeur van het CPB, noemt een rentestijging van drie procentpunt „dramatisch.” Teulings: „Daar kan ik mijn collega in de verste verte niet volgen.”

Knot, die lid is van de Raad van Bestuur van de ECB, verzet zich tegen het verwijt dat de Europese bestuurders op hun handen blijven zitten. Hij wijst erop dat alleen al de communicatie van de ECB ervoor zorgt dat de rente stijgt. Door de boodschap van ECB-voorzitter Lagarde tijdens de laatste persconferenties verwachten analisten dit jaar twee keer een renteverhoging.

Dat stemt Knot op zijn beurt weer tot tevredenheid. Hij vraagt er begrip voor dat de ECB niet zomaar de rente kan verhogen, of kan stoppen met het opkopen van schulden. Alleen al dat laatste zou op de financiële markten tot onrust kunnen leiden, dacht Knot tot voor kort. De inzet van de DNB-president is dat de rente de komende jaren toeneemt naar 1,5 procent. Dat past volgens Knot bij de situatie waarin inflatie op de middellange termijn onder controle is. Daar gaat hij met de huidige vooruitzichten nog steeds vanuit. De DNB-president kijkt naar eigen zeggen „comfortabel, maar met lichte nervositeit” naar de situatie.