In reactie op de onderzoeksresultaten roept Justine Pardoen (62), oprichter van Bureau Jeugd & Media, op tot een open gesprek met tieners over media. „Alleen dan worden jongeren mediawijzer.”

Hoe kijkt u naar de resultaten van het onderzoek?

„Wat mij opviel, is dat de negatieve impact van sociale media het grootst is voor 12- en 13-jarigen en rond 19 jaar. Uit het onderzoek wordt niet duidelijk waarom dat zo is. Een verklaring zou kunnen zijn dat jongeren op deze leeftijden kwetsbaar zijn doordat ze te maken krijgen met veel veranderingen.

Het nadeel van zo’n grootschalige studie is dat het niets zegt over individuen. Er is vervolgonderzoek nodig om in te zoomen op specifieke groepen en kenmerken. Wat vrijwel alle studies aantonen, is dat veel mediagebruik kan leiden tot minder welzijn. Dat bevestigt ook dit onderzoek.”

Dus veel mediagebruik is een oorzaak en geen gevolg?

„Dat jongeren minder levensvreugde hebben, kan een gevolg zijn van veel mediagebruik, maar het geldt ook andersom. Als tieners zich minder fijn voelen, gaan ze vaak meer media gebruiken. Dit is een zichzelf versterkend effect. Overmatig mediagebruik is daarom eigenlijk altijd een signaal voor opvoeders. Wat doet dit gedrag met het welzijn van deze jongere en is dit gedrag misschien een gevolg van het feit dat de jongere slecht in zijn vel zit?”

Hoe kunnen jongeren bewust leren omgaan met media?

„Als ouder, leerkracht of professional die met jongeren werkt, is het heel zinvol om met tieners te praten over wat sociale media met hen doen. Het liefst in een groep: aan de eettafel, in de klas of in de pauze op school. Als jongeren elkaar horen praten over wat mediagebruik met hen doet, worden ze zich ook meer bewust van de impact. Tieners weten vaak niet eens waarom media zo’n aantrekkingskracht hebben. Als je daarop doorvraagt, hoor je bijvoorbeeld dat ze benieuwd zijn hoe anderen leven, welke problemen zij hebben en hoe ze daarmee omgaan.

Veel tieners zijn trouwens vooral volgers op sociale media: ze kijken meer naar anderen dan dat ze zelf berichten plaatsen. Maar dat volgen doet ook iets met hen. Dat geldt trouwens niet alleen voor meisjes. Jongens kijken ook naar andere jongens met een bepaalde status.

Stel open vragen in het gesprek met jongeren. Welke influencers volg jij? Wat doet het met je? Veel tieners zullen dan open vertellen waar ze somber, onzeker of juist blij van worden. Een bevooroordeelde houding zorgt vaak voor het stellen van verkeerde vragen. Als je wilt dat jongeren eerlijk zijn, begin dan in ieder geval niet met de suggestie dat media slecht voor hen zijn.

Naarmate jongeren zich bewuster zijn van het effect van het gebruik van sociale media, dan kunnen ze zichzelf makkelijker reguleren. Dan worden ze feitelijk mediawijzer.”

De onderzoekers zien ook resultaten die wijzen op positieve effecten van mediagebruik.

„In gesprekken met jongeren hoor je ook welke positieve gevoelens mediagebruik oplevert. Vaak is dat een gevoel van herkenning en ergens bij horen. Bijvoorbeeld door actief met elkaar in gesprek te zijn via Whatsapp. Dat is heel prettig voor tieners, met name in de puberteit.”