Russische tanks rukken van verschillende kanten op in Oekraïne. Niet alleen militaire posities worden zwaar onder vuur genomen, maar ook steden: Kiev, Charkiv, Cherson, Marioepol. Russische clustermunitie regent hier en daar neer op woonwijken. Wit-Russische tanks en pantservoertuigen dragen hun steentje bij aan de strijd.

De opmars verloopt echter minder vlot en vlekkeloos dan gedacht. Videobeelden op sociale media tonen brandende, kapotgeschoten Russische tanks, pantservoertuigen en artillerie. Dode lichamen van gesneuvelde Russen leveren huiveringwekkende beelden op.

Rusland kent een van de sterkste en omvangrijkste legers ter wereld. Geen enkel ander land heeft zoveel tanks, gepantserde voertuigen en vuurkracht als Rusland. De Oekraïense strijdkrachten zijn kansloos tegen de overweldigende Russische militaire macht. Toch kan Kiev z’n Russische invallers veel schade toebrengen.

De krachtsverhoudingen tussen beide landen lopen sterk uiteen. Rusland (146 miljoen inwoners) steekt jaarlijks zo’n 45,8 miljard dollar in z’n strijdkrachten, Oekraïne (41 miljoen) blijft steken op een 4,7 miljard dollar, iets meer dan een tiende, volgens het recente rapport ”Military Balance” van het International Institute for Strategic Studies (IISS). Kiev heeft het defensiebudget sinds de annexatie van de Krim (2014) wel verdrievoudigd.

Moskou heeft de afgelopen vijftien jaar sterk geïnvesteerd in de modernisering van z’n tanks, artillerie en raketten, nadat tijdens de oorlog in Georgië (2008) grote militaire tekortkomingen aan het licht waren gekomen. De Russische president Poetin beschikt met Zircon bijvoorbeeld over hypersonische rakettechnologie waar het Westen jaloers naar kijkt.

Moskou kent meer hoogwaardig materieel. De moderne T-90-gevechtstank (rijbereik 550 kilometer) is bijvoorbeeld een geducht wapen op het slagveld. Het 46 ton wegende stuk staal haalt een topsnelheid van 70 km/u, ook in het veld. Het 125 millimeter 2A46-kanon kan 5 kilometer ver vuren. Ook de nieuwe Armatatanks zijn gevreesd, maar die zijn nog niet massaal beschikbaar.

De Russische Kaliber- en Iskander-raketsystemen spelen een belangrijke rol in de slag om Oekraïne. In de openingsfase van de oorlog heeft Rusland 113 raketten afgevuurd. De Iskander kan worden uitgerust met kernkoppen. In zes dagen tijd zouden ruim 400 raketten zijn afgevuurd. Een inslaande raket veranderde dinsdag een regeringsgebouw in Charkiv in een enorme vuurbal.

Modernisering Oekraïne

Ook Oekraïne heeft het achterliggende decennium een moderniseringsslag doorgevoerd. President Zelenski heeft, in zijn ambities om lid van de NAVO te worden, opdracht gegeven tot een grootschalige reorganisatie van de strijdkrachten. Veel vitaal militair materieel dateert echter nog uit het Sovjettijdperk.

Oekraïne beschikt over zo’n 850 T-72-tanks of gemoderniseerde varianten daarvan. Deze zijn in Rusland ontworpen, deels in Oekraïne geproduceerd en de afgelopen jaren gemoderniseerd. De Oekraïense tanks (bereik 500 kilometer, snelheid tot 70 km/u, schootsafstand 5 kilometer) zijn geen partij voor de veel modernere Russische tanks, die in sommige gevallen superieur zijn aan de beste tanks in NAVO-landen.

Een grote bedreiging voor Russische tanks, pantservoertuigen en helikopters zijn de FGM-148 Javelins. Deze Amerikaanse antitankwapens (bereik 4 kilometer) kunnen vanaf de schouder worden afgevuurd. Via een infraroodzoeker valt de Javelin de tegenstander van bovenaf aan, waar de bepantsering het dunst is.

De luchtmacht van Oekraïne bestaat uit tientallen licht verouderde gevechtstoestellen, onder meer Mig-29 en Su-27. Rusland beschikt over dezelfde soort toestellen, maar die zijn vaak moderner en beter bewapend. Veel Oekraïense jachtvliegtuigen zijn waarschijnlijk door de Russen in de openingsfase uitgeschakeld. Toch is Kiev erin geslaagd met luchtafweer of jachtvliegtuigen verschillende Russische gevechtsvliegtuigen uit de lucht te schieten.

Een gevreesd wapen van Oekraïne is de Turkse Bayraktar TB2-aanvalsdrone. Deze uiterst moderne drone is in Libië, Syrië en tegen Armenië uiterst effectief gebleken bij het uitschakelen van tanks en commandocentra. Hoeveel van de twaalf Oekraïense TB2’s nog in de lucht zijn, is onzeker.

Grote verschillen

Moskou kan rijdend, vliegend en varend in alle opzichten meer op de mat brengen dan Kiev. Rusland beschikt over 2750 tanks, Oekraïne blijft met 850 stuks op een derde steken. De Russische luchtmacht beschikt over 1571 gevechtsvliegtuigen en 392 -helikopters, de Oekraïense luchtmacht over 230 jachtvliegtuigen en 139 heli’s. De verhoudingen bij de marine liggen op 25 tegen 12 vaartuigen.

Ook qua manschappen moet Oekraïne onderdoen voor Rusland. Het leger van Poetin telt 900.000 actief dienende manschappen (2 miljoen reservisten), ruim vier keer zoveel als de pakweg 209.000 militairen (900.000 reservisten) van Oekraïne. De afgelopen maanden heeft Rusland naar schatting een kleine 200.000 militairen richting Oekraïne gestuurd.

Toch is met een getalsmatig overwicht niet alles gezegd. De kracht van een leger bestaat uit manschappen, materieel én moreel. Het sterk uiteenlopende moreel van beide legers is daarom een factor van betekenis. Rusland heeft wekenlang de bijna 200.000 troepen aan de grens met Oekraïne ondergebracht in besneeuwde tenten; bepaald niet gunstig voor de motivatie. De Russische voedselverstrekking laat daarbij regelmatig ernstig te wensen over. Dinsdag doken beelden op van Russische rantsoenen met een houdbaarheidsdatum van februari 2015.

Bovendien blijken Russische militairen niet eens allemaal op de hoogte van het doel van de speciale operatie in het buurland. Volgens gevangengenomen Russische militairen bij Charkiv is hen verteld dat zij op oefening zouden gaan in Oekraïne.

Tot het uiterste

Oekraïense militairen én burgers zijn daarentegen uiterst gemotiveerd om hun land tot het uiterste te verdedigen. Hun land, hun vrijheid, hun eer staat op het spel. Daarbij hebben militairen gevechtservaring opgedaan in de strijd tegen Russische separatisten in de Donbas, in Oost-Oekraïne.

Het Oekraïense leger zet niet alleen dienstdoende militairen in, maar roept ook reservisten op en deelt wapens uit aan burgers. Veroordeelde Oekraïners met gevechtservaring mogen hun cel uit op voorwaarde dat ze meevechten in de voorste gevechtslinies.

Oekraïense militairen zijn erin geslaagd zware Russische aanvallen te pareren. Rokende, in puin geschoten Russische tanks en pantservoertuigen zijn stille getuigen van heldhaftig optreden van Oekraïners.

Opmerkelijk is dat de tientallen kilometers lange vijandelijke colonne richting Kiev dinsdag niet verder is opgerukt. Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten hebben verschillende eenheden zich zonder verzet overgegeven. Oekraïne lijkt echter ook niet in staat het konvooi te vernietigen.

Steeds meer videobeelden duiken op van ongewapende Oekraïense burgers die met blote handen Russische tanks tegenhouden. Met –tijdelijk– succes. In Charkiv heffen inwoners het Oekraïense volkslied aan bij zwaarbewapende Russen en scanderen met gevaar voor eigen leven: „Ga naar huis, ga naar huis.”

Een steun in de rug voor Kiev is de vorming van een vreemdelingenlegioen, waarbij Oekraïners uit het buitenland zich melden om mee te vechten tegen de Russen. Verder zijn voor Oekraïne de stroom leveranties van wapens en munitie uit de VS en Europese landen van grote betekenis.

Een nachtmerrie voor president Poetin is een langdurige oorlog met straatgevechten in de grote steden. Oekraïne zal echter proberen tijd te rekken om de Russische troepen zware verliezen toe te brengen. Tegelijkertijd kan een slepende, bloedige oorlog de Russische nucleaire optie tegen Oekraïne dichterbij brengen. Bij een dreigende nederlaag of vernedering is rationaliteit soms ver te zoeken.