Nee, de onthullingen uit de televisiewereld zijn geen ver-van-je-bedshow voor reformatorische christenen, zegt Maria Vermeulen. Ze is coördinator bij het Meldpunt Seksueel Misbruik Reformatorische Kerken, opgericht door de (Oud) Gereformeerde Gemeenten (in Nederland). „Natuurlijk kun je de kerk niet vergelijken met de artiestenwereld. Maar je ziet dezelfde patronen in een ander jasje”, zegt ze. „Bij misbruik in kerkelijke of pastorale relaties is ook sprake van een gezagsverhouding, van mensen met aanzien en van slachtoffers die bang zijn niet geloofd te worden. Omdat iedereen denkt dat de dader een keurige ouderling of predikant is.”

Bij algemene organisaties die hulp bieden na seksueel misbruik stond de telefoon afgelopen week roodgloeiend. Zo verdriedubbelde het aantal chatgesprekken bij Slachtofferhulp. Bij het Centrum Seksueel Geweld meldden zich vijf keer zo veel mensen als gewoonlijk. Zo extreem is het niet bij het meldpunt dat Vermeulen coördineert. In 2021 –het oprichtingsjaar– kwamen er bijna dertig hulpvragen binnen, ook over huiselijk en seksueel geweld in bredere zin. Wel kreeg ze afgelopen week een paar telefoontjes van mensen die in het gesprek refereerden aan het schandaal. „Juist omdat de schade bovenkomt, heeft het slachtoffer nu behoefte om erover te praten.”

Weggestopt

Ook Ineke van Dongen van het Meldpunt Misbruik, waar onder meer de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Hersteld Hervormde Kerk bij aangesloten zijn, signaleert „geen ernstige toename” in het aantal contacten. Toch sprak ook zij de afgelopen week slachtoffers met „weggestopte herinneringen van lang geleden, die ze voor hun gevoel altijd konden bagatelliseren. Het nieuws brengt hen terug naar die ongewenste situaties. Nu voelen ze het onrecht ervan.”

De SMPR, het meldpunt van onder meer de Protestantse Kerk, kreeg ook „geen stortvloed aan telefoontjes.” Wel brachten enkele bellers The Voice afgelopen week ter sprake, vertelt Theo Hettema. „Ik vraag niet waarom mensen zich melden, maar denk wel dat het nieuws een zetje kan geven om contact op te nemen.” Andere zetjes om aan de bel te durven trekken zijn volgens hem dat een kerk laat blijken seksueel machtsmisbruik serieus te nemen en een heldere procedure heeft. „Het kan dat iemand pas na jaren erkent dat zijn of haar grenzen zijn overschreden. Dat vraagt goed pastoraat en een uitnodigende prediking waarin het thema aan de orde komt.”

Berna van der Zouwen van het Reformatorisch Meldpunt, waar slachtoffers anoniem terechtkunnen, signaleert geen stijging. „Dat is nog te vroeg om dat te zeggen. Bij #MeToo zagen wij ook niet meteen een effect, terwijl er in het jaar daarna uiteindelijk toch meer contactmomenten waren dan ervoor.”

Traumaseksuoloog Jantine den Uijl-van Loon van de reformatorische Praktijk Den Uijl, met locaties in Barneveld, Yerseke en Nieuwerkerk aan den IJssel, ontving behalve belletjes ook allerlei appjes op de bedrijfstelefoon over misbruikervaringen. „Dat is echt nieuw voor ons. Normaal melden mensen zich aan voor hulpverlening en dan komt het trauma er na kortere of langere tijd uit. Nu zijn ze lamgeslagen door het nieuws.” Sommigen laten weten dat de berichten hen letterlijk misselijk maken. Herevaluatie, noemen psychologen dat. „The Voice kan een trigger zijn waardoor iemand niet langer meer zwijgt”, legt Den Uijl uit.

Appcontact

De belangrijkste drempel om te praten is volgens Vermeulen de ontkenning dat seksueel misbruik overal, ook in kerken, voorkomt. Ook pleit ze voor (vrouwelijke) vertrouwenspersonen. „En geef slachtoffers altijd de boodschap dat er maar één verantwoordelijk is voor seksueel grensoverschrijdend gedrag, en dat is de gezagsdrager. Ook als het slachtoffer de volwassen leeftijd heeft.” Ze hoopt dat het nieuws dient als wake-upcall. „We kunnen niet volstaan met de inrichting van een meldpunt. Er is een cultuurverandering nodig, zodat slachtoffers aan de bel durven trekken. Een cultuur waarin je elkaar feedback geeft, bijvoorbeeld als een jv-leider intensief appcontact heeft met een meisje. Is er dan iemand die meekijkt en vragen durft te stellen?”

Van Dongen pleit eveneens voor een aanspreekcultuur, waarin helder is welk gedrag wel en niet veilig is. Haar meldpunt ontwikkelde hiervoor onlangs een werkvorm. „Slachtoffers spreken nu misschien, maar dan vraag ik me af: Waar is de omgeving geweest? Is er dan niemand die iets heeft opgemerkt en ertegen in opstand kwam? Laten we met elkaar afspreken wat we veilig en niet veilig vinden.”