Een Britse correspondent deelde dinsdag op sociale media een filmpje van twee Burkinezen die in Ouagadougou de Russische vlag lieten wapperen. Op een scooter rijden ze met het dundoek door de straten van de Burkinese hoofdstad. De boodschap is duidelijk: laat de Russen ons komen helpen om het terrorisme in het land onder de knie te krijgen. Zoals er al Russische troepen (lees huurlingen) actief zijn in omringende landen als de Centraal-Afrikaanse Republiek en sinds kort Mali.

De uitgesproken steun voor Russische troepen komt vooral voort uit weerzin tegen de Franse rol in de regio. „Wij willen het vertrek van Frankrijk uit de Sahel”, tekende Le Monde deze week uit de mond van een demonstrant in Burkina Faso op. Het is een sentiment dat in de hele regio leeft.

Onderzoeker en Sahelexpert Denis Tull, verbonden aan het Duitse instituut voor internationale betrekkingen SWP, heeft de indruk dat de anti-Franse gevoelens sterker zijn dan de pro-Russische. Dat is tenminste zijn ondervinding in Mali. „Het gaat er niet om wat Rusland is, maar vooral om wat het niet is: Frankrijk”, laat hij weten. Tull waarschuwt er daarom voor te grote conclusies over Ruslandliefde te trekken uit „die paar vlaggen of uitingen op sociale media.”

Huurlingen

Het sterke verzet tegen de aanwezigheid van oud-kolonisator Frankrijk wortelt in langdurige onvrede over de nog altijd sterke invloed van Parijs in de regio: de Francafrique. De Senegalese politicus Dialo Diop sprak in dit verband van een „ongezonde en incestueuze relatie” tussen de Franse staat en zijn voormalige koloniën. Het ongemak daarbij wordt versterkt door de constatering dat de door Frankrijk geleide operatie in de Sahel tegen het terrorisme, operatie Barkhane, nauwelijks veiligheid heeft gebracht. Het roept de vraag op: wat doen die Fransen eigenlijk in ons land?

In Mali zijn de spanningen tussen Frankrijk en het militaire regime sterk opgelopen, nadat er Russische huurlingen van de paramilitaire Wagnergroep actief zijn geworden. Frankrijk, maar ook andere westerse landen die betrokken zijn bij diverse operaties in de Sahel, zijn fel gekant tegen de inzet van deze huurlingen.

De junta in Mali, die in mei 2021 aan de macht kwam, bevestigde eind december de komst van „Russische trainers” in het land, maar ontkent dat het om mannen van de Wagnergroep gaat. Foto’s die begin januari naar buiten kwamen, wijzen echter anders uit. Naar verluidt zouden er inmiddels zo’n 400 huurlingen aanwezig zijn.

„Wagner is er om de junta te steunen, terwijl ze doen alsof ze komen om terrorisme te bestrijden”, foeterde de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian half januari. Hij stelt dat de Malinese legerleiders zo hun macht wilden consolideren, buiten elke democratische orde om.

Daarbij komt dat het imago van de Wagnergroep –in Afrika al langer actief in de Centraal-Afrikaanse Republiek, Libië, Sudan en Mozambique– niet best is. De Verenigde Naties stelden juli vorig jaar in een rapport dat de huurlingen zich in de Centraal-Afrikaanse Republiek schuldig maken aan talloze oorlogsmisdaden, zoals willekeurige moordpartijen en grootschalige plunderingen.

De aanwezigheid van Wagner in de Centraal-Afrikaanse Republiek leidde ertoe dat de Europese Unie een trainingsmissie in het land stopzette. De missie was niet van zins eenheden te trainen die straks mogelijk onder het gezag van Wagnermilities zouden vallen.

Blokkade

Ondanks boze woorden over de inzet van Wagner in Mali, gaan de westerse missies vooralsnog door. Wat volgens Parijs helpt, is dat de huurlingen en de Franse troepen in andere regio’s actief zijn en dus niet in elkaars vaarwater zitten.

Het ziet er niet naar uit dat de situatie snel zal veranderen. Uitzicht op een ander bewind in Mali is er voorlopig niet. De junta kondigde in januari aan nog vier jaar te wachten met het uitschrijven van democratische verkiezingen. Het kwam het land te staan op zware sancties van het regionale samenwerkingsverband Ecowas.

Er zijn op dit moment nog 4800 Franse militairen betrokken bij operatie Barkhane, van wie 2500 in Mali. De Franse president Emmanuel Macron schaalde de missie vorig jaar flink af en wil die geheel afbouwen. Een Europese missie moet het stokje gaan overnemen.

Het aangekondigde tijdpad heeft het anti-Franse sentiment er echter niet minder om gemaakt. In Burkina Faso hield een grote groep demonstranten eind november 2021 een Frans militair konvooi tegen dat vanuit Ivoorkust op weg was naar Mali. „Ga terug naar huis”, riepen Burkinezen de Fransen toe. Wat niet hielp, is dat er op sociale media geruchten de ronde deden dat het konvooi wapens naar jihadisten zou vervoeren.

Of dit sentiment ook in Burkina Faso zal leiden tot de komst van Russische huurlingen? Sahelexpert Tull wil het niet uitsluiten. Voor Rusland is het een makkelijke manier om invloed te winnen in Afrika. Bovendien: „Moskou weet dat het Europa zo met beperkte moeite dwars kan zitten.”

Strategie

De Amerikaanse website Daily Beast meldde dinsdag dat de Burkinese coupleider, generaal Paul-Henri Sandaogo Damiba, er recent bij de afgezette president Roch Kaboré op zou hebben aangedrongen om Russische huurlingen naar het land te halen. Kaboré zou daar niet van hebben willen weten. Over de juistheid van deze informatie bestaan echter twijfels.

Damiba rept in zijn in juni 2021 uitgebrachte boek over terrorisme in de Sahelregio (Armées ouest-Africaines et terrorisme: réponses incertaines?) niet over de mogelijke inzet van Russische troepen. Wel stelt hij dat de landen in de regio onafhankelijker moeten worden van buitenlandse donoren. Financiële steun leidt altijd tot strategische bemoeienis en volgens hem ook tot laksheid om tot een goede nationale strategie te komen. „De afwezigheid van nationale strategieën is het grootste obstakel voor een effectieve reactie tegen terroristische groeperingen”, schrijft hij.