We hebben ons laten meevoeren en we raakten verstrikt in de rellen. Dat argument voeren veel mensen aan als ze voor de Amerikaanse rechter staan voor hun aandeel in de Capitoolrellen van een jaar geleden.
Justitie in de VS is er maar druk mee. Meer dan 700 mensen zijn tot nu toe aangeklaagd vanwege hun betrokkenheid bij de bestorming van het Amerikaanse regeringscentrum. De FBI zegt nog niet klaar te zijn. De inlichtingendienst heeft nog een aantal namen op een lijstje staan van mensen die mogelijk in aanmerking komen voor strafvervolging.
Van de 700 aanklachten zijn er tot nu toe 71 afgehandeld. Dat leidde bij minder dan de helft tot een gevangenisstraf, zo blijkt uit een inventarisatie van het magazine Newsweek. In de meeste gevallen werd een straf van hooguit zes maanden opgelegd. Alleen degenen die schuldig zijn bevonden aan het gebruik van daadwerkelijk geweld tegen politiemensen, moeten langer zitten.
De hoogste straf tot nu toe is opgelegd aan Robert Palmer, directeur van een bedrijf in Florida. Tijdens de rellen smeet hij een plank naar een politieman, spoot vervolgens een brandblusser leeg, die hij daarna eveneens naar de agenten gooide. De rechter legde hem 63 maanden celstraf op, ondanks het feit dat Palmer zichzelf enkele dagen na de rellen bij de politie had gemeld. Ook zijn spijtbetuiging tegenover rechter Tanya Chutkan hield hem niet buiten de cel. „Ik schaam me gewoon dat ik deel uitmaakte van de relschoppers”, zei hij.
Stevige straf
Jacob Chansley, alias de QAnon Shaman, uit Arizona en Scott Fairlamb uit New Jersey kregen van Chutkan eveneens een forse gevangenisstraf. Zij moeten 41 maanden in de cel omdat zij politiemensen hebben aangevallen. „Als je wetshandhavers aanvalt, krijg je een stevige straf”, aldus de rechter.
Toch zijn dit uitzonderingen. De meeste relschoppers kregen huisarrest of een voorwaardelijke gevangenisstraf opgelegd. Volgens de voormalige federale aanklager Neama Rhamani is dat niet verrassend. „Bijna geen van hen heeft een strafblad. Wanneer ze geen geweld hebben gebruikt tegen de politie, kan hen niet veel meer worden verweten dan dat zij hebben deelgenomen aan een demonstratie die uit de hand liep. Dan is het moeilijk om hen een zware straf op te leggen.”
Het verweer van relschoppers is vaak dat ze zeker geen poging wilden doen om de democratie of de rechtsstaat aan te vallen. Ze zeggen zich te hebben laten meevoeren. Sommigen vertellen dat ze dachten door de politie tot het Congresgebouw te zijn toegelaten. Ze houden vol naar Washington te zijn gekomen voor een vreedzame demonstratie.
In een aantal gevallen speelt voor rechters ook mee dat gedaagden vooraf schuld hebben erkend. Minstens 165 mensen hebben dat tot nu toe gedaan. Meestal gaat het om verdachten die beschuldigd worden van misdaden waarop een maximumstraf van hooguit zes maanden staat. Daarnaast weegt de rechter mee of de mensen voor het hekje spijt tonen.
Terughoudend
Inmiddels vragen rechters zich overigens wel af, welke waarde ze moeten hechten aan de geplengde tranen. Anna Morgan Lloyd, de eerste relschopper die werd veroordeeld, verklaarde in juni tegenover rechter Royce Lambeth dat ze zich schaamde voor het „buitensporig vertoon van geweld” dat de Capitoolbestormers gebruikten. Een dag na haar veroordeling zei ze in een gesprek met Fox News echter dat de demonstranten „erg beleefd” waren tijdens de rellen, dat ze politiemensen „ontspannen” zag praten met de relschoppers en dat ze niet geloofde dat de bestorming van het Capitool een opstand was.
Rechter Lambeth constateerde nadien dat dit commentaar „volledig in strijd is met de berouwvolle verklaringen” die Morgan Lloyd kort daarvoor tegenover hem had gedaan. Voor collegarechter Chutkan is dit voorval „een veelzeggende aanwijzing dat in de rechtbank veel krokodillentranen worden gehuild.”
Opvallend is dat de aanklagers tot nu toe terughoudend zijn geweest de gedaagden te beschuldigen van verraad of het plegen van een aanslag. Volgens voormalig openbaar aanklager Rhamani is dat ook lastig. „Dan moet je bewijzen dat er sprake is van bewust deelnemen aan een geplande actie met het oogmerk de democratie of de rechtsorde omver te werpen. Voor meelopers is dat moeilijk te bewijzen. Tot nu toe zijn vooral mensen uit die categorie voor de rechter geweest.”
Trump
Juristen in de VS denken ook dat het nog niet eenvoudig zal zijn om deze klacht in te brengen tegen Trump of zijn medewerkers. „Van een aantal mensen uit de naaste kring rond Trump is bekend dat de rellen hen goed uitkwamen, maar daarmee is nog niet gezegd dat men echt, doelbewust een opstand wilde organiseren. Dan moet je hard bewijs op tafel leggen”, zegt Rhamani.
Het onderzoek naar de rol van Trump en zijn medewerkers wordt momenteel vooral gedaan door een commissie uit het Huis van Afgevaardigden, die bemenst wordt door zeven Democraten en twee Republikeinen. De commissie wil weten wat de rol van het Witte Huis was bij de rellen.
Om daar zicht op te krijgen heeft ze tal van getuigen opgeroepen. Opvallende namen zijn Steve Bannon, de ontslagen strateeg van Trump, Mark Meadows, de voormalige stafchef van het Witte Huis en –recent– Sean Hannity, de presentator van Fox News met wie Trump intensief contact onderhield.
De twee eerstgenoemden hebben laten weten niet te willen komen. Daarop heeft de commissie een klacht tegen hen ingediend bij justitie wegens minachting van het parlement. Inmiddels weet Bannon dat hij voor de rechter moet verschijnen. Over het lot van Meadows moet nog worden beslist.
Duidelijk is dat Trump en zijn voormalige medewerkers proberen het onderzoek tegen te werken. Dat hindert de commissie, al beschikt die inmiddels wel over de nodige informatie. Zo heeft Meadows eerder een groot pakket documenten overhandigd.
De commissie heeft bij het federale hooggerechtshof een verzoek ingediend om de archieven van het Witte Huis te openen. Ook doet de commissie onderzoek naar hetgeen zich voor en tijdens de rellen in het Willard Hotel heeft afgespeeld. Daar zouden Trumpadviseurs, onder wie Rudy Giuliani en Steve Bannon, een soort crisiscentrum hebben ingericht.
Inmiddels heeft de officier van justitie van Washington D.C., Karl Racine, de extreemrechtse groeperingen Proud Boys en Oath Keepers aangeklaagd voor hun organiserende rol bij de gewelddadige aanval op het Capitool.
Racine wil de kosten van de miljoenenschade die de stad Washington heeft opgelopen op deze twee groepen verhalen. Racine gebruikt daarvoor een wet die ooit is ontworpen om de racistische Ku Klux Klan te verlammen door ze financieel uit te kleden.
Spannende vraag is wat alle onderzoeken gaan opleveren. Democraten in de VS vrezen dat de tijd in het voordeel van Trump, zijn medewerkers en de relschoppers gaat werken. Voor komend najaar zijn Congresverkiezingen gepland. De verwachting is dat de Republikeinen daarbij de meerderheid halen. Duidelijk is wel dat dan de onderzoekcommissie van het Huis van Afgevaardigden snel zal worden opgeheven en dat mogelijk veel strafzaken tegen relschoppers worden geseponeerd.
