Wat zegt de verdeling van de ministersposten en de dit weekend bekend geworden bemensing van Rutte IV over de krachtsverhoudingen in de coalitie? In elk geval dit, dat D66 het spel knap gespeeld heeft. Nu de partij niet alleen het voor haar zo belangrijke ministerie van OCW behoudt, maar bovendien de zware posten van Financiën, VWS, Rechtsbescherming, Klimaat en Energie, en Defensie binnensleepte, wordt steeds meer zichtbaar dat D66 in Den Haag een machtsfactor van betekenis is geworden.

Ook is duidelijk dat de partij na haar verkiezingswinst van vorig jaar van plan is een zwaar stempel te gaan drukken op het beleid van het nieuwe kabinet. Niet voor niets laat D66 het cruciale ministerie van Financiën aansturen door partijleider Kaag. Hierdoor betrekt zij een post zo dicht mogelijk naast premier Rutte. Doordat Kaag op de schatkist zit, kan het nieuwe kabinet de komende tijd niets beslissen zonder dat zij en D66 meekijken.

Lastig

Spiegelbeeldig wordt, nu alle posten en namen bekend zijn, eveneens zichtbaar hoezeer het CDA aan macht heeft ingeboet. Jazeker, ook de door de christendemocraten bezette ministeries van Sociale Zaken en Binnenlandse Zaken doen ertoe. Maar dat Hoekstra, voorheen de scepter zwaaiend op Financiën, nu is ‘afgezakt’ naar Buitenlandse Zaken, is tekenend. Nadeel aan deze post is bovendien dat het voor een partijleider lastig is om, als hij regelmatig in het buitenland vertoeft, zijn eigen partij effectief aan te sturen.

Op de kritische vraag of dit nu een kabinet is geworden dat, door programma en personele bezetting, nieuw elan uitstraalt, hoeven Rutte c.s. het antwoord niet schuldig te blijven. Toegegeven, Rutte IV telt diverse oude bekenden uit het vorige kabinet. Behalve drie partijleiders zijn dat bijvoorbeeld CDA’er De Jonge (straks minister voor Volkshuisvesting), D66’er Ollongren (straks minister van Defensie) en VVD’er Mark Harbers (straks minister van Infrastructuur).

Maar daarnaast zijn er vele nieuwe gezichten, zoals VVD’er Helder (minister voor Langdurige Zorg), CU’er Staghouwer (minister van Landbouw) en D66’er Franc Weerwind (minister voor Rechtsbescherming). Met name D66 is erin geslaagd om van buiten Den Haag opvallende nieuwelingen aan te trekken, zoals wetenschapper Dijkgraaf (minister van OCW) en ‘beddenbaas’ Kuipers (minister van VWS), nu voorzitter van de raad van bestuur van Erasmus MC, de man die tijdens de coronacrisis zo vaak de trom roerde. Beiden moesten de achterliggende week overigens eerst nog lid worden van D66.

Vernieuwend is zeker ook het feit dat het nieuwe kabinet precies evenveel vrouwelijke als mannelijke ministers telt. Dat is in het verleden in Nederland nooit voorgekomen; eerdere kabinetten kwamen bij zo’n man-vrouw-verdeling veelal niet eens in de buurt.

Wat níét vernieuwend is, is dat drie van de vier partijleiders het kabinet in gingen in plaats van –wat voor dualistische verhoudingen beter is– hun partij en fractie vanuit de Tweede Kamer aan te sturen. Dat doet alleen CU-leider Segers.