Met het huidige coronabeleid is Nederland ver verwijderd van een vaccinatieplicht, zegt Johan Legemaate, hoogleraar gezondheidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam. Hij acht de kans erop ook niet groot. „Voordat we bij een plicht aanbelanden, moet de effectiviteit onderbouwd zijn en moeten minder ingrijpende alternatieven op zijn. Eerst zijn er nog andere maatregelen mogelijk, zoals het invoeren van 2G. En of die door de Tweede Kamer komt, is hoogst onzeker.”

Mocht de 2G-maatregel worden ingevoerd, dan is dat geen vorm van vaccinatieplicht, zegt Legemaate. „Het voert de druk om alsnog een prik te halen. Maar een plicht betekent: sancties op het zich niet laten vaccineren. Mensen kunnen dan bijvoorbeeld een boete krijgen. Dat is nu niet het geval.”

Ook Martin Buijsen ziet niet snel een vaccinatieplicht komen in Nederland. „In ons land hebben we een traditie van vrijwilligheid”, benadrukt de hoogleraar gezondheidsrecht aan de Erasmus Universiteit. „Landen die sneller overgaan tot een vaccinatieplicht of tot beperkende maatregelen voor alleen ongevaccineerden, hebben dat in het verleden ook gedaan.” Als er geen traditie van verplichting is, komt die er ook niet snel, denkt Buijsen, want „het is een kwestie van cultuur. Daarom zou een plicht in Nederland niet van de grond komen.”

Het vanouds vrijwillige karakter van vaccinatieprogramma’s in Nederland werkt goed, zegt Buijsen. „Het vaccinatieprogramma tegen kinderziektes is vrijwillig. Daarmee halen we een vaccinatiegraad van boven de 90 procent.” De coronavaccinatiegraad in Nederland is onder twaalfplussers bijna 83 procent.

Beide hoogleraren benadrukken dat een vaccinatieplicht in Nederland juridisch haalbaar is. „De maatregel en de uitvoering ervan moet voldoen aan artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens”, zegt Buijsen. „Dat betekent dat een vaccinatieplicht bij wet geregeld moet zijn, een legitiem doel moet hebben en noodzakelijk en proportioneel moet zijn. Het legitieme doel is er nu: dat is de volksgezondheid. Wat betreft noodzakelijkheid en proportionaliteit laat het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een ruime beoordelingsmarge aan landen.”

Veel mensen die protesteren tegen beperkende maatregelen voor alleen ongevaccineerden, menen ten onrechte dat grondrechten absoluut zijn, denkt Buijsen. „Terwijl in de grondwet in Nederland bij bijna elk grondrecht staat dat het geldt „behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen. Alleen het verbod op folteren is in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens absoluut.”