Werkgevers zijn boos omdat het kabinet wel beperkingen heeft ingesteld, maar nog geen loonsteun heeft afgekondigd (RD 16-11). Volgens werkgeversorganisatie VNO-NCW zou omzetverlies door deze maatregelen volledig moeten worden vergoed.

Tijdens de vorige lockdown was de overheid er heel snel bij om bedrijven te compenseren. Op 6 april vorig jaar –ongeveer drie weken nadat restaurants en niet-essentiële winkels werden gesloten– keerde het UWV de eerste voorschotten van de loonsteun Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW) uit. In deze eerste tranche zat ook een bescheiden tegemoetkoming voor vaste lasten (TVL). Daarna is deze fors uitgebreid.

Aan NOW is inmiddels 23,9 miljard euro en aan TVL 6,2 miljard euro uitgekeerd. Het CPB heeft berekend dat dankzij dit steunpakket in 2020 65.000 banen zijn gered. Dit betekent dat de kosten per geredde baan ruim 250.000 euro bedragen.

Te veel betaald

Wat vervolgens resteert is een omvangrijke en voor werkgevers kostbare terugbetalingsoperatie. Een studie van het ministerie van Financiën geeft aan dat 80 procent van de bedrijven die een NOW-aanvraag indienden hun omzetverlies overschatte. Alleen al in de periode tot oktober 2020 zou er 4,2 miljard euro aan loonsteun te veel betaald zijn.

Inmiddels weten we dat de verantwoording van eerdere steunmaatregelen vertraging oploopt. Op 1 november werd duidelijk dat een grote groep ondernemers een uitstel van veertien maanden krijgt om een door de accountant gecontroleerde NOW-afrekening in te sturen. Werkgevers betalen gemiddeld 6 tot 7 procent van hun NOW-subsidie aan een accountant of financieel dienstverlener.

Het Nederlandse noodpakket was buitengewoon ruimhartig en is zonder onderscheid aan alle sectoren verstrekt. Zo hebben de ICT-sector, architecten en ingenieurs tot oktober vorig jaar 0,7 miljard euro aan loonsteun gekregen, terwijl er geen enkele indicatie is dat omzetverliezen bij bedrijven in deze sectoren coronagerelateerd waren.

De overheid hield zwakke bedrijven in sterke sectoren in de lucht. Daardoor stapten werknemers niet over naar beter geleide bedrijven waar ze productiever zouden zijn. Opnieuw instellen van de NOW zou dan ook buitengewoon onverstandig zijn.

Vooral de afgelopen zomer werd duidelijk dat loonsteun belangrijke nadelen kent. Werknemers blijven vastzitten in zwakke bedrijven, in een tijd dat het personeels­tekort in veel sectoren astronomische vormen aanneemt. Het steunen van zaken met een zwak toekomstperspectief hindert de noodzakelijke economische transformatie: bedrijven die geen houdbaar verdienmodel hebben, blijven bestaan, maar niet op eigen kracht. Bovendien betekent elke geredde baan in een situatie van groot personeelstekort dat een uitstaande vacature elders niet opgevuld kan worden.

Herstel verdienvermogen

Maar ook gerichte loonsteun aan de door nieuwe beperkingen getroffen horeca is niet wenselijk. Afgelopen week bleek uit onderzoek dat beperkende maatregelen van lange duur kunnen zijn. Het voor lange tijd doortrekken van omzetsteun ter compensatie van beperkingen zal innovatie beperken. Bovendien zal het de inkrimping van sectoren door concurrentie vertragen. Waar sommige horecaondernemers door een onlineafhaalservice klanten proberen te trekken, roept de horecakoepel op tot volledige compensatie.

Minister Blok geeft aan dat loonsteun een optie is als de beperkingen langer dan drie weken duren. Hij kan het geld echter beter besteden aan scholing of het beter functioneren van de arbeidsmarkt. Ook VNO-NCW zou zich moeten richten op het herstel van het verdienvermogen van de Nederlandse economie in plaats van op het opnieuw bepleiten van loonsteun.

De auteurs zijn hoogleraar economie aan respectievelijk de Universiteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit Amsterdam.