Een jaar geleden was deze vraag totaal ondenkbaar. En als deze vraag toen gesteld zou zijn geweest, dan was het antwoord waarschijnlijk heel eenvoudig te geven. Natuurlijk heb je vrije toegang tot je werk, natuurlijk mag je niet zomaar naar huis gestuurd worden, vanzelfsprekend hou je je recht op salaris: jij wilt immers werken maar je werkgever laat je niet toe. En nee, je hoeft je medische gegevens niet te delen.

Maar nu, november 2021, zijn er geen vanzelfsprekendheden meer. We zitten in een achtbaan die naar het lijkt niet meer te stoppen is. En het is ook ingewikkeld. Een wereldwijde pandemie zoals deze heeft zich de afgelopen decennia niet voorgedaan. Het virus blijkt snel te muteren en ook deskundigen moeten eerdere aannames bijstellen. Een vaccinatiegraad van 70 procent was het streven, en dan zouden we er zijn. Nu zitten we op 85 procent, maar we hebben meer besmettingen dan ooit. En inderdaad, er wordt gesproken over de volgende afslag en wel die naar vergaande maatregelen! Via spoedprocedures die zo snel gaan en onder hoge druk staan worden grondrechten verder ingeperkt.

Heb je eigenlijk wel wat aan grondrechten als die – zodra dingen spannend worden– drastisch worden ingeperkt? Je zou toch zeggen: juist in tijden van crisis heb je ze nodig? Het effect van dit alles is duidelijk: op de werkvloer waait inmiddels ook de wind van een ander regime. Terug naar de vraag. De hoofdregel is: als jij niet werkt, houd je recht op loon, tenzij dat dat niet werken totaal voor jouw rekening en risico komt. De vraag is dus: als je thuis moet blijven omdat je niet wil testen, is dat thuiszitten dan jouw schuld?

Inmiddels –en dat is de coronatombola waar we in zitten– wordt in steeds meer sectoren deze vraag bevestigend beantwoord. In de zorg bijvoorbeeld is het niet ondenkbaar dat het weigeren van een test je je salaris kan kosten. Maar er moet dan wel heel duidelijk worden aangetoond dat er een hele goede reden is om die test juist nu te vragen én dat het bij niet testen onverantwoord is je werk te doen. Die zorgvuldige afweging moet een werkgever in de zorg wel maken, en die moet inzichtelijk en te volgen zijn. Maar zeker nu, met alle druk die op de zorginstellingen staat, is het zeker niet ondenkbaar dat niet testen dus gevolgen kan hebben.

In andere sectoren dan de zorg kan deze kwestie gelukkig heel anders uitpakken. De noodzaak van een test staat in die sectoren veel minder vast, of is zeker voor discussie vatbaar. Maar voor hoe lang nog? Nog verdergaande maatregelen zullen waarschijnlijk ook weer hun effect hebben op het maatschappelijk sentiment en de afwegingen die mensen maken. Het is daarom denkbaar dat ook buiten de zorgsector een werkgever een legitiem doel meent te hebben om personeel te vragen zich te testen. De druk neemt toe, en dat merken we. Bij de RMU staan we steeds meer mensen bij die met dit probleem geconfronteerd worden.

De auteur is manager juridische dienstverlening bij de RMU.