De 67-jarige Merkel verlaat de politiek en maakt mogelijk al binnen een paar weken plaats voor sociaaldemocraat Olaf Scholz, die voortvarend bezig is een kabinet te vormen. Volgens Michel zal Merkels wijsheid worden gemist, vooral in moeilijke tijden. „Een top zonder Merkel is als Parijs zonder Eiffeltoren”, mijmerde de Belg.

Als afscheidscadeautje kreeg ze een ‘artistieke miniatuuruitvoering’ van het Europagebouw in Brussel, waar de meeste toppen plaatsvinden. Die is gemaakt door de jonge Nederlandse kunstenaar Maxime Duterre. Het heeft de kenmerkende ei-vorm van het gebouw en bevat onder meer „sterrenkundige elementen” om uit te drukken dat de raad van regeringsleiders en staatshoofden „werkt als gidslicht van de EU”.

Michel toonde ook een video met memorabele momenten van de toppen, die doorgaans twee dagen duren tot vaak diep in de nacht. Zo vond Merkel eens dat ze zo lang op het diner moest wachten dat ze met wat begeleiders de straat op ging om een typisch Belgisch frietje in puntzak te scoren.

De scheidende bondskanselier heeft vastgelopen EU-toppen vaak hoogstpersoonlijk vlotgetrokken, aldus Bettel. „Ze was een compromismachine. Heel vaak als we simpelweg niet verder kwamen zei Angela: ‘Oké, ik stel voor tak-tak-tak’ en dan kwam het toch nog rond.”

Merkel zal, „als rustpunt van de EU”, natuurlijk een „groot gat achterlaten”, meent de Oostenrijkse kanselier Alexander Schallenberg. Dat denkt ook de Belgische premier Alexander De Croo, die wijst op het stempel dat Merkel op Europa heeft gedrukt.

Volgens Michel gaat ze niet echt weg. „Je geest en ervaring zullen bij ons blijven”, vertelde hij haar. „Je bent een kompas en schijnend licht voor ons Europese project.” Merkel kreeg van premier Mark Rutte en de andere leiders een staande ovatie.

Ook de afzwaaiende Zweedse premier Stefan Löfven kreeg een exemplaar van het miniatuur van de Nederlandse ontwerper, en alle vertrekkende leiders in het vervolg. Duterre was blij met deze „bijzondere klus”, zegt hij tegen het ANP. De jonge Nederlander volgt Merkel niet op de voet, maar vindt het „een fijn toeval” dat juist zij de eerste is die het werk van zijn hand krijgt.

De EU-leiders spreken vrijdag onder meer over migratie, een vraagstuk waarmee de unie tijdens Merkels regeerperiode weinig is opgeschoten.