De paus heeft er genoeg van. Nota bene aan de vooravond van de opening van de synode over de ”synodaliteit” (een vertaalde term uit het Italiaans, in het Duits en Engels wordt gesproken van ”synodale weg”), op 9 oktober, ging de beerput weer open.

Ditmaal was het de beurt aan Frankrijk. Uit een onafhankelijk rapport bleek dat daar sinds de jaren vijftig meer dan 333.000 kinderen door kerkfunctionarissen zijn misbruikt. In dezelfde week kwam het gerechtshof in het Vaticaan weer bij elkaar in de zaak tegen een hoge kardinaal die miljoenen euro’s aan kerkfondsen had laten verdwijnen.

Antwoord

De synode over de synodaliteit moet het antwoord zijn op de seksuele en financiële schandalen die de Rooms-Katholieke Kerk sinds decennia teisteren. De kerk is sterk hiërarchisch georganiseerd, waarbij de absolute hoofdrol is weggelegd voor priesters die uiteindelijk kunnen opklimmen tot bisschop of die tot kardinaal kunnen worden benoemd.

Volgens de paus zijn het klerikalisme en carrièrisme van de geestelijkheid debet aan de problemen van de kerk. „Klericalisme (…) leidt tot een uitwas in de kerk en ondersteunt en helpt het kwaad dat we vandaag veroordelen te bestendigen”, schreef de paus in 2018 in een openbare brief waarin hij kindermisbruik veroordeelde. „Nee zeggen tegen misbruik betekent een nadrukkelijk nee zeggen tegen alle vormen van klerikalisme.”

Een methode om het klerikalisme in te perken is om niet-geestelijken een stem in het kapittel te geven. Dat is het idee achter de synode over de synodaliteit. Dit is een ander soort synode dan de kerk gewend is. Het is dus geen vergadering van bijna alleen de bisschoppen in het Vaticaan voor een paar weken, maar een heus proces dat twee jaar gaat duren en de hele wereld als ‘theater’ heeft. Een wereldsynode kortom.

Vanaf volgende week moet elke bisschop in zijn bisdom de aanzet geven tot discussie. Uiteindelijk wordt een weerslag van meningen en ideeën wereldwijd in oktober 2023 in het Vaticaan gepresenteerd.

Open communicatie

De bedoeling is dat op de synode alle leden van de kerk („alle gedoopten”, zegt de paus) worden gehoord over hun noden en wensen. „De Geest vraagt ons te luisteren naar de vragen, zorgen en hoop van elke kerk, volk en natie”, zei de paus afgelopen zondag aan het begin van de synode. „Laten we onze harten niet afsluiten voor het geluid; laten we niet geblokkeerd blijven in onze zekerheden”.

Het heeft wel iets weg van de ”synodale weg”, die in Duitsland in 2019 is opgezet als reactie op de misbruikschandalen. Hierbij moet open communicatie tussen alle gelovigen leiden tot iets nieuws. In Duitsland zijn tot dusverre de hete hangijzers van de kerk, zoals het priestercelibaat en de rol van de vrouw, besproken. Naar verwachting gebeurt dat ook tijdens de synode over de synodaliteit.

Geen democratie

De vraag is wel of er echt wat gaat veranderen. Wordt het progressieve geluid gehonoreerd en wordt bijvoorbeeld het verplicht celibaat afgeschaft? Krijgen leken meer te zeggen? Het is maar zeer de vraag. De paus heeft het laatste woord, en hij heeft al laten weten geen richtingenstrijd of een democratie te willen.

„Het Woord van God leidt de synode en voorkomt dat deze een kerkelijk congres, een studiegroep of een politieke bijeenkomst, een parlement wordt, maar veeleer een genadevol gebeuren, een door de Geest geleid proces van genezing”, zei Franciscus in de preek tijdens de openingsmis van de synode vorige week zondag.