De Britse omroep BBC publiceerde de afgelopen weken gesprekken met een aantal vrouwelijke openbaar aanklagers en rechters in Afghanistan. Ze houden zich schuil, uit angst voor de taliban of criminelen die ze in de loop der tijd hebben berecht.

Neem Farishta – niet haar eigen naam dus. Zij vervolgde de afgelopen vijf jaar als officier van justitie met succes tientallen mannen die zich schuldig hadden gemaakt aan moord, verkrachting, huiselijk geweld en andere misdaden. Daarmee doorbrak ze het patroon van een justitieel apparaat dat voornamelijk uit mannen bestond.

En ze was niet de enige. Want sinds de val van het vorige talibanbewind, twintig jaar geleden, wisten veel Afghaanse vrouwen zich een positie in de rechtspraak te verwerven.

Na de machtsovername door de taliban in augustus staat die nieuwe rolverdeling echter weer volledig op de tocht. De kersverse heersers hebben alle vrouwelijke juristen naar huis gestuurd. Maar wat erger is: tijdens hun opmars hebben de fundamentalistische strijders duizenden criminelen en islamistische militanten uit gevangenissen vrijgelaten.

Een van hen, Mohammed Gol, zat dankzij Farishta achter de tralies omdat hij betrokken was bij het plannen van zelfmoordaanslagen. Een van zijn eerste daden als vrij man, was een telefoontje naar de openbaar aanklager met het dreigement dat hij achter haar aan zou komen.

Zo zijn er inmiddels tientallen juristen op de vlucht, na dreigementen van zowel misdadigers als de taliban zelf. Want hoewel de nieuwe machthebbers amnestie voor ambtenaren hebben afgekondigd, kiezen veel vrouwen het zekere voor het onzekere. De eerste verhalen over dodelijke wraakacties tegen medewerkers van het ministerie van Justitie doen inmiddels al de ronde.

Veel plaatsen die deze juristen achterlieten, zijn inmiddels ingenomen door taliban. Het hoeft weinig betoog wat dat voor de rechtsstaat in Afghanistan zal betekenen.

Nog los van de strikte toepassing van de sharia, waar alle burgers mee te maken hebben, zien Afghaanse vrouwen zich beroofd van de mogelijkheid om via de rechter verhaal te halen bij verkrachting, huiselijk geweld of andere misdaden die tegen hen worden begaan.

„Vrouwen hebben geen enkel middel meer om te klagen over misbruik door hun echtgenoot of andere mannen”, zegt een anonieme juriste. „Er is ook niemand meer om voor hun rechten op te komen, simpelweg omdat er geen vrouwelijke advocaten meer zijn.”

Deze juridische ‘aderlating’ is slechts een van de trieste gevolgen van de machtsovername. Velen vrezen dat de touwtjes de komende tijd nog strakker zullen worden aangetrokken.

Er is echter één lichtpuntje. Door opleiding, toegang tot (sociale) media en een daarmee gepaard gaand gegroeid zelfbewustzijn, is er wel iets in de hoofden van de Afghanen veranderd. Dat neemt geen talibanstrijder ze meer af.