Strafrechtadvocaat Peter Plasman (69) uit Amsterdam weet waarover hij spreekt. De bekende strafpleiter –35 jaar in het vak– trad verschillende keren op in een strafzaak met collega Derk Wiersum. Totdat Wiersum in september 2019 in koelen bloede werd vermoord. Wiersum was advocaat van kroongetuige Nabil B., die in het liquidatieproces Marengo belangrijke verklaringen heeft afgelegd over bendeleider Ridouan Taghi. Ook Peter R. de Vries, die dinsdag werd neergeschoten in Amsterdam, is adviseur van Nabil B.

Hoe reageert u op de aanslag?

„Uitermate kort. Ik wil niet reageren op de persoon van Peter R. de Vries op het moment dat hij vecht voor zijn leven. Ik hoop vurig dat hij het gevecht wint. Veel reacties spreken al in de verleden tijd. Dat vind ik niet kies.”

Hoe beoordeelt u deze aanslag?

„Deze aanslag gaat de kant van terrorisme op. Dit is een aanslag op een persoon, maar het is veel meer. Het is een aanval op de vrije pers. Als iemand essentiële onderdelen van de democratische samenleving, de journalistiek, de advocatuur, onder vuur neemt, wordt de bevolking angst aangejaagd en maatschappelijke structuren aangetast. Dan gaat het richting terrorisme.”

Moeten we niet even afwachten wat het motief is?

„Uiteraard moeten we dat afwachten. Wie heeft opdracht gegeven? Wat is het motief? Maar wat het motief ook is, de dader kan weten wat het effect van zijn daad is, wat het teweeg brengt in de maatschappij. Juridisch is dat voorwaardelijke opzet.”

Is dat niet te zwaar aangezet, mocht het een ‘gewone’ afrekening blijken te zijn?

„Is het puur een afrekening, dan nóg moet de dader weten welke gevolgen dit heeft voor de samenleving. Het motief is daarom minder van belang.

Moorden zijn niet vergelijkbaar. Een moord in het criminele circuit is wezenlijk anders dan de aanslag op Peter R. de Vries. Daarbij is sprake van een aanslag op de rechtsstaat. Net als bij bedreiging van advocaten, agenten en gevangenbewaarders.”

Past Peter R. de Vries in het rijtje van de vermoorde Pim Fortuyn, Theo van Gogh, Derk Wiersum?

„Ja…”

U aarzelt?

„Alle personen hebben een verschillende gebeurtenis meegemaakt, met verschillende motieven en verschillende effecten qua ernst en uitwerking. Na de eerste keer wordt het een cumulatie van gebeurtenissen. De ernst neemt toe. Bij elke nieuwe ontzetting weegt namelijk de vorige keer mee.”

Is dit een aanslag op de journalistiek of de advocatuur?

„Dat vind ik een lastige. De rol van Peter is heel verschillend. Hij heeft verschillende petten op. Zijn beroep is het zijn van Peter R. de Vries. Je kunt hem niet in stukjes delen. Ik vind het een aanval op de vrije pers, maar ook op de advocatuur, omdat hij Nabil B. bijstaat. Dat zit er dicht tegenaan.”

Sommige deskundigen zien de moordaanslag vooral als een aanval op de tv-persoonlijkheid Peter R. de Vries.

„Ik ben het daar niet mee eens. Peter R. de Vries manifesteert zich als journalist. Hij gaat onverschrokken te werk. Dat hoort bij een journalist. Maar hij doet méér. Zijn optreden stijgt daar bovenuit.”

Wat zijn de gevolgen van deze aanslag?

„Het klimaat zal nog verder verharden, de repressie zal nog verder verharden. Mogelijk krijgt ook deze daad navolging. Deze aanslag kan voor iemand anders aanleiding zijn om een conflict ook op deze manier ‘op te lossen’.

Advocaten, rechters, journalisten, reclasseringsambtenaren lopen daarbij allemaal risico’s. Want ze doen dingen die anderen niet bevallen. De bedreiging daarover zijn heftig en nemen toe. De angst sluipt erin.

Een veelgehoord geluid onder advocaten is nu al: „Als dat de risico’s zijn, dan kijk ik wel uit.” Advocaten zeggen: „Ik sta geen bekennende verdachten meer bij.” Want je loopt het risico dat deze belastende verklaringen gaan afleggen over andere verdachten.”

Durft u nog kroongetuigen bij te staan?

„Ik ben van de soort: Ik doe wat ik moet doen. Als ik dit werk niet kan doen, stop ik ermee. Ik ga niet mijn werkwijze aanpassen. Na de moord op Derk Wiersum doe ik echter geen kroongetuigen meer. Mijn gezin, familie, kantoor spelen een rol in deze beslissing. Zij maken zich zorgen.”

Capituleert u daarmee niet?

„Ja, in zekere zin wel. Maar ik kan dat voor mijn rekening nemen. Ik heb mijn steentje bijgedragen, ik ben 69, ik heb vaak genoeg zware criminelen bijgestaan. Kroongetuigen doe ik niet meer. De rest van mijn werk is al risicovol genoeg. In het strafrecht heb je te maken met niet te calculeren risico’s door de mensen waarvoor wij werken.

Gelukkig is er nog genoeg animo onder advocaten om kroongetuigen bij te staan.”

Stel dat niemand een kroongetuige meer wil bijstaan. Wat doet u dan?

„Mijn besluit is definitief. Dan is dat het eind van het fenomeen kroongetuigen. Ik ben daar niet de probleemeigenaar van.”

Dat betekent het einde van de inzet van kroongetuigen?

„Dat hier een groot probleem ligt, is duidelijk. Mijn besluit heeft er ook mee te maken dat politie en justitie elementaire zaken van beveiliging en privacy rond kroongetuigen niet goed hebben geregeld. In de Passagezaak (proces tegen twaalf verdachten over liquidaties tussen 1993 tot 2006, GtV) werd een afgeluisterd verslag van mijn cliënt gewoon aan het dossier toegevoegd. In het verslag stond dat mijn cliënt met zijn familie besprak met advocaat Plasman in gesprek te zijn om kroongetuige te worden. Derk Wiersum heeft ons geleerd wat de consequenties daarvan kunnen zijn.”

Heb u enig idee in welke hoek de dader van de moordaanslag in Amsterdam moet worden gezocht?

„Nee, niet concreet. Daar is het nog veel te vroeg voor. Er wordt al te veel gespeculeerd.”

Hoe moet de overheid reageren op deze moordpoging?

„Dat is een lastige. Dat is een vraag naar oplossingen. We kunnen gaan roepen op een nog hardere aanpak, om nog meer taskforces.

Het probleem is echter terug te voeren op de immense geldstromen in het criminele circuit. Het gaat om de ondermijning van de samenleving, om vermenging van onderwereld en bovenwereld. In de kern gaat het om drugsgelden. Het wordt tijd de nadelen van strafbaarstelling van drugs serieus af te wegen tegen nadelen van legalisering. Repressie werkt al veertig jaar niet. Waarom zou het ooit wel gaan werken?”

Peter R. de Vries zei: Liever rechtop sterven dan op m’n knieën leven. Naief?

„Nee. Hij meent dat echt. Hij heeft die uitspraak ook op zijn kuit laten tatoëren.

Zo’n uitspraak is makkelijk te doen als er niets in de samenleving aan de hand is. Maar Peter kent de risico’s. Hij heeft daar goed over nagedacht en er bewust voor gekozen zó in het leven te willen staan. Hij gaat voor niets aan de kant. Daarom is hij een held. Gewóón een held.”

De Vries roept ook veel aversie op.

„Dat is altijd zo. Als iemand ergens voor staat, roept dat aversie op. In het strafrecht kunt je geen held worden zonder vijanden te maken.”

Hij wilde geen of nauwelijks beveiliging. Onverantwoord?

„Dat hoort erbij. Anders kies je voor een manier van leven, die je niet wilt. Hij maakte deze keus met z’n volle bewustzijn.”