De openbaar aanklager voor Jackson County (Missouri), Jean Peters Baker, heeft gouverneur Parson vorige week opgeroepen Strickland met spoed vrij te laten. De man kreeg in 1978 levenslang op grond van een valse getuigenverklaring, zo is inmiddels duidelijk. Verder was er geen enkel bewijs voor zijn medeplichtigheid aan de brute moord op drie jonge mensen.

Bakers verzoek wordt gesteund door zijn baas, de federale aanklager voor West Missouri, door de voorzitter van de rechtbank in zijn district én door de rechters die vier decennia geleden betrokken waren bij de veroordeling van Strickland. Zij allemaal vinden dat er snel een einde moet worden gemaakt aan het „grove onrecht” waar de inmiddels 62-jarige Afro-Amerikaan slachtoffer van is geworden.

Parson laat zich echter niet vermurwen. Ieder op zijn beurt, is zijn stelregel. Op zijn bureau liggen meer dan 3000 herzieningsverzoeken. Recent is dat van Strickland onder op de stapel gelegd. Dus de man die inmiddels meer dan veertig jaar onschuldig opgesloten zit, moet voorlopig nog wachten.

Vertwijfeld vraagt Strickland zich af of hij ooit nog wel vrijkomt. Hij heeft een zwakke gezondheid vanwege ernstige hartproblemen. Lopen lukt hem ook niet meer. Hij verplaatst zich in een rolstoel.

Achttien jaar oud was Kevin Strickland, toen hij in 1978 werd gearresteerd op verdenking van een drievoudige moord bij hem in de wijk in de Amerikaanse stad Kansas City. Zelf dacht hij weer snel vrij te zijn. Op het moment van het misdrijf, gepleegd door enkele bekenden van hem, zat hij gewoon thuis achter de televisie en was met zijn vriendin aan het telefoneren. Maar het liep anders.

Identificeren

De enige overlevende van de moord, Cynthia Douglas, werd door de politie gevraagd de daders te identificeren. Twee van de vier daders wees ze zonder aarzelen aan. Bij Kevin twijfelde ze, maar uiteindelijk priemde haar beschuldigende vinger ook in zijn richting.

In eerste instantie werd Kevin niet veroordeeld. De jury kwam niet tot een eensluidend oordeel. Dat is moet wél, wil een verdachte schuldig worden bevonden. Het enige zwarte jurylid was niet overtuigd dat Strickland dader was.

Maar na het bekend worden van dit juryoordeel kwam de toenmalige aanklager naar Stricklands advocaat en zei: „Ik zal ervoor zorgen dat dit geen tweede keer gebeurt.” Een nieuw samengestelde jury, geheel bestaand uit blanken, bevond Kevin wel schuldig. Daarop legde de rechter een levenslange gevangenisstraf op. Tot ontsteltenis van Strickland.

Herhaalde herzieningsverzoeken van Strickland en anderen hadden de volgende veertig jaar geen enkel resultaat. Totdat Cynthia Douglas haar verklaring herriep. Volgens haar was ze in 1978 door de politie onder druk gezet om hem als een van de daders aan te wijzen. Daarmee verviel de basis onder de veroordeling van Strickland.

Overigens was de recente verklaring van de vrouw niet de eerste waarin ze haar oorspronkelijke beschuldiging herriep. In 2009 had ze justitie in Missouri ook al eens laten weten dat ze er destijds naast zat. Maar dat overtuigde de openbaar aanklager toen niet.

Evenmin geloofde hij destijds de verklaringen van twee andere verdachten, Vincent Bell en Kilm Adkins. Eerstgenoemde had al tijdens het proces gezegd dat Strickland niet bij de moord was betrokken. Na het uitzitten van hun straf schreven beiden nog een keer dat de man onschuldig vastzat. Dat bleef aanvankelijk zonder resultaat.

Uiteindelijk besloot het OM eind vorig jaar toch nog eens naar de zaak te kijken. Dat leidde tot de conclusie dat de man onterecht achter de tralies had gezeten.

De zaak van Kevin Strickland staat niet op zichzelf. Volgens criminoloog John F. Pfaff, verbonden aan de Fordham University in New York, ligt het aantal onterechte veroordelingen in de VS tussen de 2 en 10 procent. „Dat lijkt niet veel, maar als je bedenkt dat er zo’n 2,3 miljoen mensen in Amerika in de cel zitten, gaat het om minstens 46.000 mensen. Dat is fors.”

Record

Strickland is overigens niet houder van het trieste record. Dat staat op naam van Richard Phillips, de man die ruim 45 jaar onterecht vastzat. Hij werd in 1972 veroordeeld voor een moord die hij niet pleegde. In 2018 kwam hij vrij. „Een onbeschrijfelijk drama”, zegt Pfaff. „Mensen als Phillips en Strickland zijn beroofd van hun vrijheid, van hun familie, van hun kinderen. Alles is hun afgenomen en dat dankzij de slordigheid en de scoringsdrift van politie en justitie.”

Volgens de criminoloog is dat laatste een belangrijke oorzaak voor de fouten en onterechte veroordelingen. „Openbaar aanklagers en officieren van justitie woorden vaak gekozen in plaats van benoemd. Zij zijn gericht op hun (her)­verkiezing. Daarom zijn ze snel geneigd zware straffen te eisen. Je doet het bij de kiezer nu eenmaal beter als je kunt aantonen misdadigers hard te hebben aangepakt.”

Heel illustratief was de vrijlating van Glen Ford, de man die in 1984 ten onterechte in de dodencel belandde omdat de rechter hem schuldig verklaarde aan de moord op een horlogemaker. In 2014 kwam hij vrij. Kort na het verlaten van de gevangenis ontving hij een brief van rechter Marty Stroud, die hem had veroordeeld.

De plaatselijke krant in Louisiana ontving een kopie. Stroud schreef: „Ik maak mijn excuses aan Glen Ford voor alle ellende die ik hem heb aangedaan. Ik was in 1984 nog maar 33 jaar. Ik was arrogant, had sterke overtuigingen en was nogal vol van mijzelf. Het ging me minder om rechtvaardigheid dan om de ambitie te winnen.”

Stroud schreef ook dat hij na afloop van de rechtszaak waarin Ford ter dood werd veroordeeld met zijn collega’s naar het café ging om de overwinning te vieren.

Quotum

Dezelfde scoringsdrift ziet Alexandra Natapoff, hoogleraar criminologie en politiestudies aan Harvard University, bij de politie. „Wil een politieman carrière maken, dan moet hij zijn quotum aan arrestaties halen.” Als voorbeeld noemt ze een moeder van twee kinderen die door de politie werd aangehouden en gearresteerd omdat een van haar minderjarige kinderen niet met de autogordel was vastgezet. „Een verkeersovertreding waar in de meeste staten 50 dollar boete op staat. De agent sloeg haar echter in de boeien en ze zat een dag in de cel. Voor de agent was dat een arrestatie extra op zijn scorelijstje; voor de vrouw een aantekening op haar strafblad die ze bij een geldboete niet had gekregen.”

De scoringsdrift bij politie en justitie noemt Natapoff ernstig. „Vooral als dat leidt tot onterechte veroordeling, tot levenslang of de doodstraf. Ook dat komt voor.”

Daarbij haast ze zich om net als Pfaff te zeggen dat de meeste medewerkers van politie en justitie hun werk gewetensvol uitvoeren. „Maar het zijn de rotte appels die zorgen voor groot verdriet, soms zelfs voor de dood en daarmee voor afkalvend vertrouwen in de rechtspraak.”

Om mensen die onterecht zijn veroordeeld bij te staan, is in 1992 het ”Innocence Project” tot stand gekomen. Doel van deze non-profitorganisatie is bewijs aan te dragen dat kan leiden tot de vrijlating. Veelvuldig wordt gebruikgemaakt van DNA-onderzoek. Met behulp daarvan konden in 25 jaar tijd 349 onschuldigen vrijkomen, onder wie 20 terdoodveroordeelden. In totaal leverde het project een bijdrage aan meer dan 2000 vrijlatingen van onterecht veroordeelden. „En dan nog is dat maar het topje van de ijsberg”, aldus Pfaff.

Slecht politiewerk

De meeste agenten zijn volgens Grisham eerlijke, hardwerkende professionals. Maar van sommigen is bekend dat ze bewijsmateriaal verbergen, aanpassen of zelf maken. Ze sluiten deals met boeven, intimideren getuigen en dwingen bekentenissen af.

Wangedrag van de aanklager

Sommige aanklagers staan erom bekend ontlastend bewijs te verbergen, getuigen aan te moedigen om meineed te plegen of te liegen tegen juryleden, rechters en advocaten. Ze deinzen er niet voor terug relevant tegenbewijs te negeren.

Valse bekentenissen

Veel juryleden willen niet geloven dat een verdachte een ernstige misdaad bekent die hij niet heeft begaan. Toch zou volgens Grisham de gemiddelde burger, als hij tien uur achter elkaar wordt ondervraagd, verbaasd staan over hetgeen hij zou zeggen. Van de 346 mensen die werden vrijgesproken op grond van DNA-bewijs, legde ongeveer 25 procent na een langdurig verhoor een valse bekentenis af.

Foutieve identificatie door ooggetuigen

Vaak hebben degenen die getuige zijn van gewelddadige daden moeite om zich de feiten nauwkeurig te herinneren en de betrokkenen te identificeren.

Verklikkers in de gevangenis

In elke gevangenis zit wel een crimineel met een lange straf. Om strafvermindering te krijgen, verlinkt hij soms mensen door valse verklaringen af te leggen.

Slechte advocatuur

Degenen die van ernstige misdaden worden beschuldigd, hebben zelden geld. Velen worden door goede verdedigers vertegenwoordigd, maar te veel mensen krijgen een onervaren raadsman toegewezen. Dat is niet in het voordeel van de verdachten.

Slapende rechters

Rechters worden geacht onpartijdig te zijn. Zij moeten bekentenissen uitsluiten die niet stroken met het fysieke bewijs of die met twijfelachtige middelen zijn verkregen. Helaas doen rechters niet altijd wat ze moeten doen. De redenen zijn divers, maar het feit dat veel rechters worden gekozen, helpt niet. Ze zijn zich ervan bewust dat er een herverkiezing aankomt en moeten daarom aan hun eigen reputatie werken.

Pseudowetenschap

In de afgelopen vijf decennia zijn de rechtszalen overspoeld met een stortvloed van wetenschappelijke bevindingen die onbetrouwbaar blijken te zijn. Er zijn wetenschappers die tegen betaling theorieën construeren die de schijn van wetenschappelijke betrouwbaarheid hebben.