In de Noord-Italiaanse stad Crema bezeerde zich eerder deze maand een kind op een gemeentelijke kleuterschool doordat zijn vingers klem kwamen te zitten tussen een zware deur. Een paar dagen later werd Stefania Bonaldi, de burgemeester van Crema, aangeklaagd. Ze wordt verantwoordelijk gesteld voor het ongeval, ook al kwam het kind met de schrik vrij.

Eerder dit jaar werd de burgemeester van Turijn veroordeeld tot een gevangenisstraf van een jaar en zes maanden voor een drama op het centrale Piazza San Carlo in juni 2017, waar feestvierders in verdrukking kwamen en drie mensen om het leven kwamen. De burgemeester ging tegen de veroordeling in beroep, maar voor haar was de maat vol. Ze stelt zich dit jaar niet meer kandidaat.

Druk

Burgemeesters voelen zich in toenemende mate onder druk te staan, omdat ze een grote verantwoordelijkheid dragen. „We mogen niet verbaasd zijn dat we geen burgers vinden die zich verkiesbaar willen stellen als burgemeester”, zei Bonaldi als reactie op de juridische aanklacht tegen haar. Antonio Decaro, hoofd van de vereniging van Italiaanse gemeenten is het met haar eens. „Politieke partijen zijn wanhopig op zoek naar iemand die zich kandidaat wil stellen voor het burgemeesterschap”, schrijft hij in dagblad Corriere della Sera. „De burgemeester was een ooit wijdverbreid specimen dat nu blijkbaar met uitsterven wordt bedreigd”.

Bomen

De oorzaak dat het vak van burgemeester niet meer aantrekt, is dat de verantwoordelijkheid te groot zou zijn. „Het risico is oneindig”, zegt Stefania Bonaldi. „Niet alleen ben ik verantwoordelijk voor alle deuren en ramen van alle gemeentelijke overheidsgebouwen, maar ook voor alle bomen in de stad, de bankjes in het park en noem maar op.” Ze begreep dat haar beroep wel een heel bijzondere was op het moment dat ze een wettelijke aansprakelijksverzekering wilde afsluiten. Het bleek dat burgemeesters zo’n polis niet kunnen afsluiten. Daarom vindt ze dat het hoog tijd om hier iets tegen te gaan doen.

Het klopt dat de verantwoordelijkheden van lokale bestuurders groot zijn. Met name de zogeheten nalatige aansprakelijkheid, een term afkomstig uit het wetboek van strafrecht, kan burgemeesters hard treffen. De regel houdt in dat burgemeesters verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor bepaalde gebeurtenissen, omdat zij niets zouden hebben gedaan om deze te voorkomen.

Wat ook niet meehelpt om eerste burgers te vinden, is dat de salarissen aan de lage kant zijn. Afhankelijk van het aantal inwoners verdient de burgemeester ongeveer tussen de 1000 en 7000 euro bruto per maand. Dat is veel minder dan parlementariërs en regionale politici. Ook in vergelijking met andere Europese landen moet de Italiaanse burgervader het met minder doen.

Afzeggingen

De kwestie is urgent. Na de zomer vinden burgermeesterverkiezingen plaats in ruim duizend Italiaanse gemeenten, waaronder Milaan en Rome. De centrumrechtse partijen in Milaan hebben tot dusverre nog geen goede kandidaat gevonden. Ook in Rome is de spoeling dun. Twee mensen die de centrumrechtse partijen op het oog hadden, zegden af. Hetzelfde geldt voor Napels. Centrumlinks trok hun gewenste kandidaat pas over de streep met de belofte het financiële tekort van de gemeente op te lossen.

Een oplossing voor het probleem van te weinig burgemeesters zou het herindelen van gemeenten kunnen zijn. Italië heeft niet minder dan 7900 gemeenten, extreem veel in vergelijking met bijvoorbeeld Nederland (300 gemeenten). Het samenvoegen van gemeenten is echter niet populair in het land.