Toen onderwijsman Jan Jimkes (80) zo’n dertien jaar geleden voor het eerst kennismaakte met Sywert van Lienden, viel hij van de ene in de andere verbazing. In de ongeveer 35 jaar dat Jimkes in het voortgezet onderwijs actief was, had hij „nog nooit een 17-jarig ventje gezien met zo’n enorm talent om iets voor elkaar te boksen.”

Dat ventje, Sywert van Lienden dus, staat in 2007 aan het roer van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS). In die tijd trekken Jimkes en de pakweg een halve eeuw jongere Sywert van Lienden samen ten strijde tegen de zogeheten 1040 urennorm van het kabinet-Balkenende IV.

Middelbare scholieren moeten ten minste 1040 lesuren krijgen per schooljaar om de leerdoelen te halen, is de gedachte. Jimkes: „LAKS protesteerde tegen de zogenaamde ophokuren (waarbij lessen werden verzorgd door onbevoegden, JV), de actiegroep waar ik bij betrokken was vond dat de bekostiging van het systeem niet deugde.”

Jimkes is onder de indruk van de intelligente Van Lienden. De jongen, opgegroeid in Ermelo, is rap van tong. „Hij was niet brutaal, maar wel opmerkelijk zelfverzekerd. Sywert praatte als gelijkwaardige partner met mensen die tientallen jaren ouder dan hij zijn.”

Dierentuin

Bewondering heeft Jimkes ook voor de wijze waarop Van Lienden en diens LAKS-kompaan Jaap Oosterwijk het verzet tegen de urennorm mobiliseren. Al als tiener weet Van Lienden „perfect” hoe hij de aandacht van de media kan trekken en „hoe je een zaak kunt winnen”, viel Jimkes op. „LAKS zorgde ervoor dat scholieren zich lieten fotograferen in een hok in dierentuin Artis. Om zo aan te geven dat leerlingen zich door de urennorm opgehokt voelden. Sywert kreeg het ook voor elkaar een persconferentie in het Haagse perscentrum Nieuwspoort te beleggen. Ga er maar aan staan als 17-jarige jongen. Hij had het hoogste woord en trok de aandacht naar zich toe.”

Dat Van Lienden het in 2008 aan de stok kreeg met anderen binnen scholierenclub LAKS, verbaast Jimkes niet. „Toen ik met hem samenwerkte, zetten we een enquête op. Dan was het bepaald niet zo dat Sywert naar de oudere heren luisterde. Integendeel. We moesten zijn spoor volgen. Hij was daarin zeer vasthoudend. In de trant van: „Wie niet voor mij is, die is tegen mij.” Hij heeft wat dat betreft wel iets van Thierry Baudet.”

Zelf maakt Van Lienden er geen geheim van dat hij door roeien en ruiten gaat om zijn doel te bereiken. In een interview in 2018 met de Stichting Lobby Lokaal beschrijft Van Lienden, op dat moment beleidsadviseur voor de gemeente Amsterdam, tactieken om verandering in een gemeente te bewerkstelligen. „Kijk goed naar wie er op jouw dossier zitten en wie de beslissers en beïnvloeders zijn. En niet bang zijn, maar jezelf uitnodigen voor een kop koffie en dan zorgen dat je in de stroom meegaat. Afwachten werkt nooit.”

Concert

Nog altijd kijkt Jimkes, die vroeger conrector was van het St. Bonifatius College in Utrecht, met genoegen terug op een door Sywert van Lienden georganiseerd uitje in Amsterdam in 2010. Jimkes en zijn vrouw ontmoetten Van Lienden en diens LAKS-strijdmakker Jaap Oosterwijk. De twee jongeren en twee ouderen vierden toen min of meer dat hun strijd tegen de 1040 urennorm was geslaagd. „Typerend voor Sywert is dat hij ons uitnodigde voor een klassiek concert in het Concertgebouw. Hij had belangstelling voor de Oostenrijkse componist Gustav Mahler. Niet meteen gebruikelijk voor iemand van rond de 20 jaar. Na het concert gingen we eten in een restaurant. Dat uitstapje leert mij dat Sywert van Lienden niet de harde en genadeloze actievoerder is die die ouwe meneer Jimkes laat vallen als hij hem niet meer nodig heeft.”

De belezenheid van Sywert van Lienden valt ook Alexander Klusman op. Hij is oprichter van Campagnebureau BKB. Daaraan gelieerd is de zogeheten BKB Academie, waarop cursisten („van GroenLinks tot de SGP”) leren hoe je een slimme (politieke) campagne kunt voeren. Zo’n twaalf jaar geleden stond ook Sywert van Lienden op de stoep bij de BKB Academie. „Hij was een jong mannetje en het viel me op dat hij bovengemiddeld veel kennis had op veel verschillende terreinen”, herinnert Klusman zich. „Hij was heel pienter en kon meepraten over zaken als verdelingsvraagstukken, gelijkheid en internationale politiek. Het verbaasde me dat hij een betoog wist te houden over artikel 23 van de Grondwet, over de vrijheid van onderwijs.”

Van Lienden had als jongen van een jaar of 18 iets „wereldvreemds” over zich, zegt Klusman. Zo’n 25 jongeren van de BKB Academie volgden een uitslagenavond van de Duitse verkiezingen. Het gezelschap belandde bij de Piratenpartij. „Daar werd gefeest”, zegt Klusman. „Maar niet door Sywert. Ik zag hem ergens in een hoek zitten rommelen met zijn telefoon. Hij zei dat hij bezig was met een column voor opinieblad HP/De Tijd.”

Excuses

De welbespraakte Sywert van Lienden, inmiddels vader van twee kinderen, ontpopte zich de afgelopen jaren onder meer als lobbyist en opiniemaker. Zo trad hij als politiek analist op in het vroegere, populaire tv-programma De Wereld Draait Door. Daar vloog hij weleens uit de bocht. Na de massale aanranding van vrouwen in Keulen beweerde Van Lienden in 2016 dat een op de twintig tot een op de dertig allochtonen wordt verdacht van een zedendelict. Hij bood later zijn excuses aan en zei zich te hebben vergist in de cijfers.

Sywert van Lienden is een ongedurige en ambitieuze man, schetsen dagbladen hem in recente portretten. „Hij leeft van de reuring”, typeert NRC Handelsblad Van Lienden. De Volkskrant: „Op het oog is hij een jonge uitgave van Camiel Eurlings, de diep gevallen CDA-kroonprins. Barstensvol energie ook en voor de duvel niet bang.”

Sywert van Lienden kon zaken mooier voorstellen dan ze waren, noteert NRC Handelsblad op gezag van zijn vrienden. Maar een geldwolf zagen ze niet in hem.

Ook Jan Jimkes gelooft niet dat Van Lienden een ordinaire graaier is. „Hij is geen man met dollartekens in de ogen. Hij redeneert immers niet: „Ik ga met mijn miljoenen op een eilandje zitten, zoek het verder maar uit allemaal.”

Wat Jimkes wel problematisch vindt: „Hij heeft een narcistisch trekje, weet dat hij veel kan. Dat is ook zo. In zijn LAKS-tijd boekte hij succes, terecht kreeg hij daarvoor applaus. Maar soms gaat het gloeiend mis en maakt hij een grote miskleun. Zoals nu. Zijn honger naar aandacht is zo groot dat hij zijn hand overspeelt.”

Gemengde gevoelens heeft de 80-jarige onderwijsman uit Utrecht bij het optreden van Van Lienden vorige week in tv-programma Buitenhof. Van Lienden betuigde daar spijt (zie: ”Van weldoener naar steen des aanstoots”). „Ik zag precies de jongeman van dertien jaar geleden. Zeer zelfbewust, typisch Sywert. Hij wil de leiding houden. Sywert gaf toe iets stoms te hebben gedaan, maar zei tegelijkertijd: Ik heb ook wel een logisch verhaal. Hij was te vergoelijkend over zijn misstappen. Wat mij betreft had hij zich moeten beperken tot alleen een ruiterlijk excuus. Hij heeft namelijk iets ontzettends stoms gedaan.”

Groot hart

Voorman Alex Klusman van Campagnebureau BKB is teleurgesteld in Van Lienden. „Het leek zo’n prachtig verhaal: een jonge ondernemer met een groot hart die de pandemie bestrijdt. Ik heb gedacht: misschien blufte hij destijds bij ons gesprek over de BKB Academie ook al wel.”

De boetedoening van Van Lienden bij tv-programma Buitenhof kan Klusman niet echt overtuigen. „Ik vond het niet zozeer een duidelijk mea culpa. Van Lienden leek medelijden met zichzelf te hebben.”

Van Lienden verdient een tweede kans, vindt Jimkes. „Hij moet schoon schip maken, dus zijn verdiende geld teruggeven aan de maatschappij. Dan moet het ook klaar zijn.”

Op die lijn zit ook ontwerper Justus Bruns, die vorig jaar presentaties maakte voor de Hulptroepen Alliantie van Van Lienden. Per mail laat Bruns weten het driemanschap achter de bv aan te sporen tot boetedoening: „Ik vind het heel erg ongelukkig wat er gebeurd is. Ik probeer Bernd, Camille en Sywert aan te moedigen om het juiste te doen zowel voor als achter de schermen. Terugstorten (van geld, JV), excuses aanbieden, vergiffenis vragen.”