Struikelen over een duister verleden
De voorbijganger moet er figuurlijk over vallen. In onder meer Eindhoven vragen zogeheten struikelstenen aandacht voor slachtoffers van de Holocaust.
Veel Joden die omkwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog kregen geen begrafenis. Daarom begon de Duitser Gunther Demnig in de jaren 90 met het leggen van herdenkingsstraatstenen –Stolpersteine in het Duits– bij het huis waar de slachtoffers woonden. Frank van Dijk (51) uit Eindhoven zet zich namens Stichting 18 September in voor het concept in zijn woonplaats.
Wat zijn struikelstenen?
„Om Joodse Holocaustslachtoffers te herdenken, plaatste kunstenaar Demnig messing straatstenen van circa 10 bij 10 centimeter in Keulen. Hij legde de stenen bij het huis waarin slachtoffers voor hun deportatie woonden. Op de tegels staat de naam, de geboortedatum, de geboorteplaats en het woonadres. In 2009 was Eindhoven de eerste grote Nederlandse stad die het idee van Demnig overnam. In een openbare onlinedatabase maken we een overzicht van de gelegde tegels. Van sommige slachtoffers hebben we portretfoto’s. Die zetten we jaarlijks op hun geboortedag op sociale media.”
Hoeveel struikelstenen zijn er inmiddels geplaatst?
„In Eindhoven hebben we tegels voor de 274 plaatselijke Joodse slachtoffers. Die zijn nu allemaal gelegd. Landelijk liggen er ongeveer 10.000; niet alleen voor Joden, maar ook voor verzetshelden. Jaarlijks komen er zo’n 300 tot 400 bij.”
Hoe komt u aan informatie over de slachtoffers?
„In 2009 is onder leiding van filmmaker Phocas Kroon een herdenkingsboek geschreven over de Joodse geschiedenis hier in Eindhoven. Hij heeft toen een aantal Joodse slachtoffers geïdentificeerd. Ook waren er behoorlijk wat krantenartikelen uit de jaren 40 en plaatsten we oproepen in het plaatselijke nieuwsblad om data te verzamelen. Het lokale archief en de Eindhovenaren zelf droegen veel informatie aan. ”
Wat vond u het aangrijpendste verhaal?
„Hier in Eindhoven voerden de Duitsers een gezin –vader, moeder en twee zoontjes van negen en elf jaar– weg. De ouders werden vermoord en de jochies zijn gruwelijk misbruikt voor medische experimenten. Enkele dagen voor de bevrijding hingen de nazi’s de kinderen op in een kelder in Hamburg, zodat ze niets verder konden vertellen. Het symboliseert de waanzin van die tijd.”
In de schijnwerpers: rubriek met opmerkelijk regionaal nieuws
