Het mea culpa dat de ex-verkenners Jorritsma en Ollongren maandag in een brief aan de Kamer uitspraken, kan niet krachtiger. Wíj hebben het gedaan, is hun hoofdboodschap. Wíj noteerden die zinnetjes over „Omtzigt: functie elders”, „onderhandelingsstijl Hoekstra” en „linkse partijen houden elkaar niet echt vast.” We hebben dat niet gehaald uit de zeventien gesprekken die wij met de fractieleiders voerden. Nee, alleen wij zijn verantwoordelijk. Sorry, we hadden dit nooit mogen opschrijven. En, oh ja, dat we deze ideeën uit de media oppikten, zoals onze opvolgers Van Ark en Koolmees schreven, klopt evenmin.

Dieper kunnen politici niet door het stof gaan. Maar wie zou denken dat hiermee de kou uit de lucht is, tast mis. Het grote probleem is dat door de onachtzaamheid van Ollongren aan het Binnenhof, nog voor de formatie echt is begonnen, een grote dosis wantrouwen is gezaaid. Die diepe achterdocht neemt deze brief niet weg. Het tweetal legt immers niet uit hóé het aan dit soort aandachtspunten kwam. En dat is nu juist de crux.

Toegegeven, over personen wordt in formatieprocessen altijd gesproken. Maar om dat in deze fase te doen, is zeer ongebruikelijk en raar. En wat ook bizar blijft: dat je over een uiterst populair Kamerlid, de verpersoonlijking van de eigenwaarde van de volksvertegenwoordiging, suggereert dat hij wel op een zijspoor gezet kan worden. Dat kan de Kamer niet over haar kant laten gaan.

Daarom blijft dit, ook woensdag in het Kamerdebat –als dat tenmiste doorgaat en de door corona getroffen Ollongren aanwezig kan zijn–, de hamvraag: uit wiens koker kwamen dit soort ideeën? Als ze niet in de Stadhouderskamer gewisseld zijn, dan misschien ergens bij een koffieautomaat?

Dat brengt meteen bij een dieperliggende oorzaak van de valse start van deze formatie. Was het niet zeer onverstandig personen die nog zo’n actieve rol in de Haagse politiek spelen, tot verkenner te bombarderen? Jorritsma en Ollongren, en ook Van Ark en Koolmees, zijn zo sterk verbonden aan en afhankelijk van hun politieke leiders dat allerlei gedachten die door Ruttes of Kaags hoofd spoken zomaar, op ‘mysterieuze’ wijze, in hun eigen hoofden en notities terecht kunnen komen. Waren er in VVD- en D66-kringen dan geen bezadigde oud-politici te vinden die dit klusje beter hadden kunnen opknappen? Vast wel.

Daarom zal het in het debat van woensdag ook gaan over de vraag of de verkenningsfase niet te schimmig en wazig is en in de toekomst omgeven zou moeten worden met betere procedures. Wellicht moet voortaan gewerkt worden met een profielschets voor verkenners?

Vóór alles is echter nodig dat het vertrouwen in dít formatieproces wordt hersteld. En dus ook het vertrouwen in Rutte, de man die na de toeslagenaffaire de overheidsluiken open wilde gooien, maar ze vorige week weer sloot toen hij betoogde dat er geen debat kon komen over verkennersgate.

Hij immers, en niemand anders, is anno 2021 de spil in de Nederlandse politiek. En de aangewezen persoon om formateur en premier te worden.

Daartoe is het niet per se nodig dat alle Kamerfracties hem op zijn blauwe ogen geloven. Wel dat zoveel partijen hem (weer) vertrouwen dat hij daarmee straks een levensvatbare coalitie kan smeden. Dat bewerkstelligen zal hem woensdag nog heel wat zweetdruppels gaan kosten.