Dit zijn de eerste strafmaatregelen voor China sinds de studentenopstanden in Peking in 1989. Het zou gaan om sancties tegen vier Chinese functionarissen. Hoe belangrijk is het dat de EU nu met deze nieuwe sancties komt?

„Toch wel significant, hoewel de sancties vooral symbolisch zijn. Praktisch hebben de sancties niet veel gevolgen, maar het is wel een nieuwe stap in een steeds harder Europees beleid richting China.

Het is een sterk signaal richting China dat aangeeft: wij zijn ontstemd over wat er gebeurt in Xinjiang (autonome regio in China waar ‘heropvoedingskampen’ zijn gevestigd, red.). Het is significant dat de hele Europese Unie zich hier achter heeft geschaard, ook landen als Hongarije. Hier is goed over onderhandeld.”

Kwam het nieuws van deze sancties als een verrassing voor u?

„Ik was enerzijds wel verrast, zeker. Dat het zover is gekomen dat alle 27 lidstaten zich er tot heden achter scharen. Er is namelijk een aantal landen in de EU dat goede banden met China onderhoudt. Anderzijds moest de Europese Commissie laten zien dat ze wat zou doen met de mensenrechtenschendingen.”

Waarom moest de Commissie dit laten zien?

„De EU sloot in december een investeringsovereenkomst met China. Daar is heel veel kritiek op gekomen, vanwege mensenrechtenkwesties. Toen is er gezegd: We gaan op andere manieren onze onvrede daarover laten blijken, maar deze overeenkomst gaat puur over investeringen. Nu hebben ze een duidelijke stap gezet om de zorgen over mensenrechten aan de orde te stellen.”

Zijn de sancties genoeg om China te bewegen andere keuzes te maken wat betreft mensenrechten?

„Absoluut niet. China verdedigt het beleid in Xinjiang, zegt steeds dat er niets onbehoorlijks gebeurt en dat de verhalen over de heropvoedingskampen leugens zijn. Er is dus geen enkele aanwijzing dat China zijn beleid ook maar enigszins zal aanpassen. Integendeel, het onder de duim krijgen van de Oeigoeren en het afbreken van de Oeigoerse cultuur is belangrijk. De Chinese regering wil onrust en verzet binnen de landsgrenzen voorkomen. Het gaat China om binnenlandse stabiliteit en steun voor de Chinese Communistische Partij. Dus, nee, daar valt helemaal niets van te verwachten.”

Wat zou China wél kunnen bewegen?

„Ik kan eigenlijk niets bedenken. Voor de EU is samenwerking met China belangrijk, men kan er niet onderuit dat China de tweede grootste economie is en op een aantal terreinen een belangrijke partner. Dat geldt ook voor andere landen en zorgt ervoor dat voor de grote wereldspelers de situatie in Xinjiang uiteindelijk niet essentieel genoeg is om hun Chinabeleid totaal te veranderen.”

China heeft laten weten niet te zullen terugdeinzen als er EU-sancties komen. Wat verwacht u als tegenreactie?

„China zal zeker even geïrriteerd reageren, dat moet ze doen. De reactie zal in verhouding staan met de sancties die de EU dan heeft afgekondigd. Dat zullen vooral symbolische, redelijk gematigde tegenacties zijn.

China wil zich juist inzetten voor een goede relatie met de EU. China wil de EU niet verder in de armen van de Verenigde Staten drijven. De EU heeft nu met deze sancties laten zien dat ze een eigen koers vaart, ze gaat veel minder ver in haar sancties dan de VS.

Dat zal de Chinese kant ook zo interpreteren. De EU zit tussen China en de VS in. Allebei willen ze de EU achter zich hebben. De EU heeft echter met de investeringsovereenkomst en meer gematigde sancties laten zien onafhankelijk te opereren. Dat geeft de EU een krachtiger positie.”

Is de EU zich bewust van die krachtiger positie?

„Natuurlijk, maar die kracht moet ook weer niet worden overdreven en daar zijn de mensen in Brussel zich uitstekend van bewust. Nu laten ze zien dat ze niet zomaar aan de hand van de VS blijven lopen en onafhankelijk belangrijke besluiten nemen. Dat maakt de EU een interessante gesprekspartner voor China, anders dan wanneer de EU aan de leiband van de Amerikanen zou lopen.”