Van de 54 kerncentrales die Japan telde, moesten er na 2011 sowieso 24 worden ontmanteld omdat ze niet voldeden aan de veiligheidsnormen.

Dát drie van de zes reactors in Fukushima het op die 11e maart begaven was zeker niet alleen het gevolg van overmacht. Deskundigen stellen inmiddels dat ook hier sprake was van het Galapagossyndroom: een manier van technisch doen en laten die typisch is voor een eilandstaat als Japan. De term is afgeleid van wat Charles Darwin voor de westkust van Zuid-Amerika meende te ontdekken (soortenevolutie door geïsoleerde bestaanswijzen), maar typeert vooral de Japanse wijze van techniek bedrijven: niet altijd up-to-date of volgens de laatste internationale normen.

Er is nog een Japans manco, en dat is de intieme relatie tussen diverse ministeries en het bedrijfsleven. De afbouw van kernenergie als leverancier van stroom ging dan ook niet zonder slag of stoot. Veel verzet van de kant van burgers was nodig om ervoor te zorgen dat het energieaandeel van kerncentrales daadwerkelijk duikelde van 25 procent in 2010 tot 2 procent in 2016. Inmiddels is dat weer opgeklommen naar 6 procent. Uit een in 2019 gehouden opiniepeiling bleek dat ruim 60 procent van de ondervraagden echter af wil van kernenergie. Vooral lokaal kwamen Japanners in actie om centrales in hun buurt dicht te houden.

Intussen zorgt de nucleaire afbouw wel voor een dilemma. Japan heeft immers zelf geen voorraden olie of gas, en er is onvoldoende grondgebied om op grote schaal zonne-energie te genereren. En dan nog dit: Tokio besloot eind vorig jaar om het land in 2050 CO2-neutraal te laten zijn. Hoe kom je aan groene stroom als het aandeel van kernenergie een schamele 6 procent is?

Diezelfde vraag klemt in westerse landen, die met ondertekening van de klimaatakkoorden van Parijs ook hoge milieudoelen hebben, waarvan het nog maar de vraag is of die zonder kernenergie zijn te bereiken. De ramp in Fukushima was daarbij bepaald niet helpend. Zo legde de Duitse bondskanselier Angela Merkel direct na 11 maart 2011 alle Duitse kerncentrales stil. De laatste centrale gaat volgend jaar dicht.

Toch is het aantal kerncentrales dat wereldwijd stroom produceert niet drastisch gedaald: van 437 vóór ‘Fukishima’ naar 408. Het aandeel in de energieproductie ligt op 10 procent, en dat was voor 2011 zo’n 17 procent. Nederland zit daar met 4 procent (uit Borssele) ver onder, België (39 procent), en Frankrijk (71 procent) zitten er flink boven.