Brokken puin vallen met donderend geraas van de bouwsteigers. Het is oppassen geblazen voor wie de Al-Tahira-kathedraal van Qaraqosh op de Vlakte van Ninevé binnenloopt. Het is eind november 2020 en herstelwerkzaamheden zijn in volle gang. Het hele middenschip is een woud van stalen frames. Bovenin de kerk wordt gesloopt, geschaafd en getimmerd.

De Al-Tahira, ook wel bekend als de Kerk van de Onbevlekte Ontvangenis, werd in 2014 ernstig bezoedeld door de strijders van Islamitische Staat. Die gebruikten het bedehuis onder andere voor schiettrainingen nadat ze de regio onder de voet hadden gelopen. In het oudste gedeelte van de kerk, dat nog niet is gerestaureerd, is dat goed te zien. Honderden kogelgaten ontsieren de muren van de binnenplaats, als tastbare herinnering aan een aantal inktzwarte jaren.

Nu is het werk klaar. Net op tijd, want de kathedraal maakt zich op voor hoog bezoek. Paus Franciscus hoopt hier zondag per helikopter te arriveren. Hij zal in deze kerk het angelusgebed bidden en de christenen van Qaraqosh, ofwel Bakhdida, ontmoeten.

Geünieerd

Die christenen zijn er in soorten en maten. Hier in Irak, tussen de Eufraat en de Tigris, bevinden zich oeroude christelijke gemeenschappen die teruggaan tot de vroegste kerkgeschiedenis. Syrisch-orthodoxen, Assyriërs, Chaldeeën: Irak heeft ze allemaal.

De grootste kerken van het land zijn al sinds jaar en dag zogenoemde geünieerde kerken. Dat wil zeggen dat ze aan Rome verbonden zijn, zonder dat ze de Roomse liturgie hebben overgenomen.

De twee grootste kerken van het land zijn de Syrisch-Katholieke Kerk en, met kop en schouders, de Chaldeeuws-Katholieke Kerk. Zo’n 70 procent van de overgebleven Iraakse christenen is lid van laatstgenoemde.

Tijdens zijn bezoek zal de paus in een Chaldeeuwse kathedraal de mis opdragen – volgens de regels van de Chaldeeuwse liturgie. Dat is nog nooit eerder gebeurd, zegt de Chaldeeuwse patriarch Louis Raphaël I Sako in een interview met de Middle East Council of Churches.

Niet achter veilige muren

De patriarch hoopt dat het bezoek van de paus er mede toe zal leiden dat christenen in Irak blijven. Want „De paus nodigt christenen uit om vast te houden aan hun land en hun geschiedenis, om in veiligheid samen te leven met anderen en om samen te werken voor een vredige en stabiele toekomst.”

Maar ook de kerkleider realiseert zich dat het bezoek op dit punt waarschijnlijk geen wonderen gaat bewerkstelligen. „De paus kan geen christenen terugbrengen. Het is de taak van de regering om veiligheid en stabiliteit te creëren.”

Aan die veiligheid en stabiliteit ontbreekt het nog aan alle kanten in het Irak van 2021. Toch zet de paus het bezoek door. In de paar dagen dat hij in Irak is –maandag vliegt hij weer terug– blijft hij bovendien niet achter veilige muren, maar reist hij van noord naar zuid door het land. Zo bezoekt hij het sjiitische bolwerk Najaf en het door IS zwaar geteisterde Mosul, aan de oevers van de Tigris.

Dat de paus hiervoor kiest, levert hem veel goodwill op –en niet alleen van christenen. „Toen ik hoorde dat Franciscus naar Irak zou komen, moest ik huilen”, zegt Omar Mohammed tegen de Spaanse katholieke krant Alfa y Omega. Omar Mohammed is degene die verantwoordelijk is voor Mosul Eye, een blog waarmee hij de wereld op de hoogte hield van de gruwelen van IS in de oude Iraakse stad. „De paus gaat ons iets brengen dat we lang geleden verloren hebben: hoop”, denkt de blogger. „Ik denk dat dit bezoek wonden zal helen.”

Als één woord telkens terugkeert om het bezoek van de paus aan Irak te beschrijven, is het dat: hoop. Hoop voor de gedecimeerde christelijke bevolking van Irak, die van 1,5 miljoen mensen in 2003 jaar tijd terugliep naar zo’n 200.000 zielen vandaag, en hoop voor het land als geheel. Zouden de diverse bevolkingsgroepen van Irak dan ooit toch weer samen kunnen leven?

Broederschap

Maar kritiek is er ook. Zo zal de paus op zaterdag de 90-jarige Ali al-Sistani een „beleefdheidsbezoek” brengen. Al-Sistani is de belangrijkste sjiitische geestelijke van Irak en sommige christenen houden liever afstand van islamitische leiders. Volgens patriarch Sako is het bezoek echter een uitgelezen kans om de onderlinge „broederschap” te benadrukken. „Net zoals de paus eerder sjeik Ahmed al-Tayyib van de Al-Azhar-universiteit ontmoette in Abu Dhabi, wil hij ook de sjiitische ayatollah ontmoeten, om daarmee de christelijk-islamitische integratie te bevorderen.”

En dan is nog de kritiek van gezondheidswetenschappers. Hoe verstandig is het om midden in een pandemie naar Irak te gaan, grote massa’s op de been te brengen en daardoor de fragiele gezondheidszorg van Irak nog verder onder druk te brengen?

De paus is niet ongevoelig voor die argumenten en begrijpt dat er beperkingen gelden voor de Irakezen die hem willen zien. Maar, zo zei hij eerder, „het belangrijkste is dat ze zullen zien dat de paus daar is, in hun land.” In het land waar de kerk al sinds het begin aanwezig is, maar waar 
het aantal christenen nu kleiner is dan ooit.