Hoe bijzonder is zo’n parlementaire enquête?

In de laatste vier decennia is de inzet van dit instrument niet uitzonderlijk. Gerekend vanaf 1983 is de deze week geïnstalleerde commissie-Van der Lee, bedoeld om het beleid rond de gaswinning in Groningen te onderzoeken, de twaalfde. De laatst afgeronde enquête was die naar alle strubbelingen rond de Fyra-treinverbinding tussen Nederland en België. Eind 2015 bracht de commissie-Van Toorenburg hierover rapport uit.

Vereist het uitvoeren van enquêtes van de Kamer niet (te) veel energie en menskracht, vooral in een tijd waarin ook de coronapandemie continu om aandacht vraagt?

Zeker. Kamerleden die in zo’n commissie zitting nemen (in de commissie die de gaswinning onderzoekt, zitten er negen), worden door zo’n onderzoek geheel in beslag genomen en komen vaak maandenlang niet aan ander Kamerwerk toe.

Dit was één van de redenen waarom het CDA lange tijd aarzelde om steun te geven aan een parlementaire enquête naar de kinderopvangtoeslagen. Donderdag kwam die steun er toch, mede doordat inmiddels duidelijk was geworden dat deze enquêtecommissie eerder gaat rapporteren dan die naar de Groningse gaswinning.

De laatste zal, vertelde commissievoorzitter Van der Lee (GL) deze week, pas in de zomer van 2023 met een rapport komen. Het onderzoek naar onder meer kinderopvangtoeslagen moet in de zomer van 2022 worden afgerond. De openbare verhoren over de aardgaswinning moeten dan nog gaan starten.

Op deze wijze lopen beide onderzoeken dus wel gedeeltelijk, maar niet geheel parallel.

Wat gaat de commissie-Van der Lee precies onderzoeken?

Deze commissie heeft moet in kaart brengen hoe de besluitvorming over de aardgaswinning in Groningen –vanaf 1959, toen het gasveld bij Slochteren werd ontdekt– is verlopen. Ook moet deze commissie onderzoeken hoe de schadeafhandeling is verlopen, welke belangen en afwegingen daarbii een rol speelden en hoe hierbij is omgegaan met de belangen van de Groningers.

Daarnaast komt er dus een enquête naar de kinderopvangtoeslagen. Maar die affaire ís toch al lang onderzocht?

Dat klopt. Het kabinet-Rutte III is er zelfs om afgetreden. En PvdA-voorman Asscher heeft vanwege de snoeiharde conclusies in het rapport ”Ongekend onrecht” van de commissie-Van Dam het lijsttrekkerschap eraan gegeven.

De commissie-Van Dam heeft echter, mede doordat zij geen echte enquête- maar slechts een onderzoekscommissie was en daardoor minder bevoegdheden had, diverse aspecten van de affaire rond de kinderopvangtoeslagen niet onderzocht. Zo is zij niet diep ingegaan op het selecteren op nationaliteit en de omgang met persoonsgegevens door de Belastingdienst en besteedde zij weinig aandacht aan de rol van de Tweede Kamer.

Dat gaat de nieuwe commissie, die meer bevoegdheden heeft om documenten bij ministeries op te eisen, wel doen. Ook gaat zij nog wat breder kijken naar het functioneren van overheidsdiensten.