Onder leiding van Kurzweil heeft Google al stappen gezet om de zoekmachine intelligenter en ‘menselijker’ te maken. De Amerikaan voorspelt dat mensen in 2045 hun hele brein naar computers kunnen „uploaden” en „digitaal onsterfelijk” zullen worden, doordat de menselijke geest samensmelt met een machine.

Zal dat idee van Kurzweil ooit werkelijkheid worden? Wetenschappers hebben weinig vertrouwen in de aspiraties van Google. De internetgigant is namelijk erg gesloten over de gebruikte kunstmatig intelligente algoritmes. Hoe ze getest zijn, kan ook niemand controleren. Dat geldt voor bijvoorbeeld Google Deep Mind en Facebook AI Research. Wetenschappers uiten daarover hun zorgen in een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. „Het is een trend die al enkele jaren aan de gang is”, aldus hoofdauteur Benjamin Haibe-Kains.

Feit is dat Google grote stappen maakt op het gebied van kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence, AI). In 2015 versloeg AlphaGo, een computerprogramma van Google Deep Mind, voor het eerst een professionele Go-speler. Go is het oudste en meest abstracte bordspel ter wereld; het is veel ingewikkelder dan schaken.

Een intelligente machine zou in theorie ongeveer 1 miljoen keer sneller kunnen ‘denken’ dan een mens. Slechts beperkt door de maximale transportsnelheid van het signaal door een koperen kabel.

Religieus

De Brit John Lennox, hoogleraar wiskunde en filosofie aan de universiteit van Oxford, is niet geheel gerust op het streven van de internetgiganten. Volgens hem werken die niet aan een louter wetenschappelijk onderzoeksprogramma, maar is het een bijkans religieus oogmerk van atheïstische wetenschappers. In zijn boek ”2084” –geïnspireerd door George Orwells boek ”1984”– beschrijft hij de contouren van deze nieuwe wetenschappelijke religie, die ten slotte moet uitlopen op de komst van de transhumane supermens, een soort nieuwe godheid.

Voorvechters van het transhumanisme menen dat „op een dag onze bovenmenselijke lichamen, aangevuld met geheugen­implantaten en infrarood zicht, zullen stoppen met verouderen. We zullen nooit sterven, ons geweten zal worden geüpload naar hemelse wolken van bits en bytes, eindeloos zwevend in de transhumane sfeer die we creëren.”

Het idee van wetenschap als religie werd al gepromoot door de atheïst Thomas Huxley, vervolgt Lennox. „Huxley wilde kerken veranderen in tempels voor de godin Sophia (wijsheid), met wetenschappers als haar priesters.”

Iets daarvan is ook te lezen in het boek ”Welkom in het Novaceen” van de 101-
jarige Brit James Lovelock, de bedenker van de Gaiatheorie (moederaardetheorie). Bij de komst van hyperintelligente cyborgs (een mix van mens en machine) speelt de mens de rol van de schepper-god en Gaia, moeder aarde, de rol van vroedvrouw, meent hij.

Kneedbaar

Om dit mogelijk te maken voorzien de aanhangers van transhumanisme een soort superintelligent wezen, een machine die intelligenter is dan een mens. De ideeën variëren van een upgrade van het menselijke brein, de cyborg, en de komst van technieken die een langer leven mogelijk maken. „De mensheid zelf, haar denkvermogen en haar lichaam, wordt kneedbaar door de ontwikkeling van genetische modificatie en cyborgtechnieken”, verwacht de Britse astrofysicus Martin Rees.

Cyborgs zullen de opvolgers zijn van de mens, meent Lovelock. „Cyborgs zijn een product van dezelfde darwinistische evolutieprocessen die ons hebben gecreëerd. (…) We hoeven niet bang te zijn voor cyborgs omdat, althans in het begin, deze anorganische wezens ons en de hele organische wereld nodig zullen hebben om het klimaat te blijven reguleren. (…) Gaia zal de vrede bewaren. (…) Zonder Gaia met haar overweldigende aanwezigheid zouden ze binnen de kortste keren onze heersers zijn.”

Cyborgs zullen volgens de Britse Gaia-goeroe kunnen spreken met mensen, „een beetje zoals sommigen van ons Latijn en Grieks kennen om in contact te blijven met de lang vergane geleerden van de klassieke wereld.” Maar hun manier van communicatie zal telepathisch zijn, via vormen van straling, „waarmee ze voor ons bovenmenselijk lijken.” Wellicht leven ze in een supersnelle kwantumwereld, waarin „wij onhandig grote en langzame wezens zijn.”

Demonen

Sommigen tonen zich erg bezorgd over een toekomst met superintelligente wezens. Elon Musk, bekend van autofabrikant Tesla, betoogde in The Washington Post dat we met AI „demonen oproepen die we niet meer kunnen beheersen.”De Britse astronoom Stephen Hawking meende dat de huidige, primitieve vormen van kunstmatige intelligentie tot hiertoe erg nuttig zijn geweest, „maar ik vrees de consequenties als we iets maken dat de mensheid voorbijstreeft. (…) Superintelligente kunstmatige intelligentie zal extreem goed zijn om haar eigen doelen te bereiken; maar als deze doelen niet overeenkomen met die van ons, hebben we een fors probleem.”

Volgens anderen zullen er robots komen, „wellicht sneller dan we ons kunnen voorstellen, die intelligenter zijn dan mensen, die onze banen overnemen, en eventueel de mensheid uit wraaklust zullen vernietigen als waardeloze, inferieure wezens”, schrijft Lennox.

Anderen maken zich daar niet druk over. Onder anderen Bill Gates (Microsoft) en Mark Zuckerberg (Facebook) menen dat AI bijdraagt aan een betere wereld voor iedereen.

Lovelock filosofeert in zijn boek nog wat stappen verder. Hij veronderstelt dat cyborgs of eventueel robots „erop gebrand zullen zijn om onze soort als medewerkers aan te houden, niet vanwege door ons opgelegde regels, maar vanwege eigen­belang.” Ten slotte zal de mensheid uitsterven en zullen cyborgs de regie op aarde overnemen.

Verschillen

Zijn de zorgen over het voortbestaan van de mensheid terecht? Nee, meent de Britse Nobelprijswinnaar Sir John Eccles. „Er bestaan fundamentele verschillen tussen intelligente machines en menselijke intelligentie. Verschillen die we niet kunnen overwinnen door welk omvangrijk onderzoek dan ook.”

De Britse AI-expert Danny Crooks somt in een interview de twee belangrijkste hobbels op. „Al kennen we de manier waarop mensen denken, hoe we die kunnen omzetten naar een abstract, algemeen algoritme weten we niet. Vervolgens, hoe moet de computer zich een beeld vormen van de echte wereld? Mensen kunnen in het algemeen abstracte zaken visualiseren, ze kunnen nadenken over scenario’s en processen die alleen in hun gedachten bestaan. Dat is de sleutel voor echte intelligentie, maar in AI-systemen ontbreekt dat op fundamenteel niveau.”

Ook de Franse neurowetenschappers Jean Mariani en Danièle Tritsch zijn erg sceptisch. Ze noemen de hooggespannen toekomstverwachtingen van Kurzweil op de wetenschappelijke website CNRS News „pure fantasie.” „Hoewel we de laatste vijftig jaar het menselijk brein veel beter zijn gaan begrijpen, levert het slechts een geringe bijdrage aan therapeutische toepassingen. Alle voorspellingen die transhumanisten roeptoeteren blijken niet uit te komen. Velen hebben gesuggereerd dat de menselijke intelligentie binnenkort overtroffen zal worden door kunstmatige intelligentie, maar deze vrees wordt gevoed door een ernstige misvatting over wat menselijke intelligentie werkelijk is.”

De transhumane supermens is wat Lennox betreft geen louter wetenschappelijk, maar vooral een religieus idee, dat gebaseerd is op „de compleet valse aanname dat de natuurwetten ons en het universum hebben geschapen.” De voorstanders van het transhumanisme zullen uiteindelijk vastlopen op de uniciteit van het menselijke brein, verwacht de Britse hoogleraar. „Voor het ontstaan van de menselijke geest moet er een niet-materiële bron bestaan: de Geest van God.” Daarom zal een machine niet meer dan een gesimuleerd bewustzijn kunnen krijgen.

Zelfs een atheïst als de Amerikaanse filosoof Thomas Nagel stelt dat de menselijke geest onmogelijk een product kan zijn van evolutie. In zijn boek ”Geest en kosmos” schrijft hij: „Als het mentale ”zelf” niet alleen fysiek is, kan het niet volledig worden verklaard door de natuurwetenschap.”

Eindtijd

Lennox ziet in de komst van de transhumane supermens een teken van de eindtijd. „Het lijkt erop dat de profeet Daniël zegt dat de uiteindelijke regeringsvorm een wereldregering zal zijn met een afschrikwekkende kracht, die openlijk en maximaal vijandig staat tegenover God.”

Het valt hem op dat in utopische sciencefictionboeken zoals ”1984”, ”Brave New World”, ”We”, ”That Hideous Strenght” en andere vergelijkbare literatuur de absolute macht is geconcentreerd in de handen van één mens, het ”dier” uit Daniël 7, het ”beest” uit Openbaring 11 en de ”mens der zonde” uit 2 Thessalonicenzen 2. „Het is de ”weldoener” in ”We”, ”Big Brother” in ”1984” en ”wereldbestuurder Mustapha Mond” in ”Brave New World”.”

Een extra reden om deze Bijbelse profetie serieus te nemen, is dat zij uniek is als historisch fenomeen. „Er is niet veel statistisch inzicht voor nodig om, als je er een naturalistisch wereldbeeld op nahoudt, de extreme onwaarschijnlijkheid te beseffen van zo’n langetermijnvoorspelling die zo accuraat in vervulling gaat”, betoogt de Britse wiskundige.

„Daniël moest deze profetie verzegelen „tot de tijd van het einde”, wanneer „de wetenschap zal vermenigvuldigd worden.” (…) Het zal een tijd van intense verdrukking zijn. Atheïsten als Friedrich Nietzsche zagen dit duidelijk: de ‘dood’ van God zou niet leiden tot menselijke vrijheid maar tot nihilisme en het verlies van alle zingeving. Dit moeten we opnieuw bezien in het licht van kunstmatige intelligentie.”

2084. Artificial Intelligence and the future of humanity, John Lennox; uitg. Zondervan Reflective, Grand Rapids, 2020; ISBN 9780310109563; 240 blz.; € 15,39;
Welkom in het Novaceen. Hyperintelligentie, Gaia en de mens, James Lovelock; uit. Atlas Contact, Amsterdam, 2020; ISBN 9789045040349; 172 blz.; € 19,99

serie Kunstmatige intelligentie
Kunstmatige intelligentie neemt in de huidige maatschappij een steeds grotere plaats in. Deel 2: de transhumane supermens (slot).