Pfizer leverde begin deze week 680.000 nieuwe doses van het vaccin aan Israël. Dat stelt het land in staat de inentingen op te voeren tot 170.000 per dag.

„Dit is een geweldige dag voor de staat Israël”, zei premier Benjamin Netanyahu. De premier voegde daaraan toe dat hij met Pfizerdirecteur Albert Bourla heeft afgesproken dat Israël zendingen zou krijgen om de vaccinaties van iedereen boven de 16 jaar eind maart af te ronden.

De krant Globes meldde dat Israël tegen die tijd 10 miljoen doses moet hebben ontvangen. Afgesproken is dat Israël voor Pfizer data over de gevolgen van het inentingsprogramma zal verzamelen, zoals de bijwerkingen, de doeltreffendheid en de tijd die mensen nodig hebben om afweerstoffen te creëren.

Het eerst aan de beurt waren werkers in de gezondheidszorg, zestigplussers en anderen onder de zestig die risico lopen vanwege hun medische situatie. Nu zullen de 50-plussers een vaccin kunnen krijgen.

Begin deze week was driekwart van de mensen boven de 60 ingeënt met het eerste van de twee doses van het Pfizervaccin. Inmiddels is ook begonnen met het toedienen van de tweede doses.

Israëls vier ziekenfondsen verzorgen de vaccinaties in opdracht van het ministerie van Gezondheid. Alle inwoners van het land zijn verplicht een basisverzekering bij een van deze zorgverleners te nemen. De ziekenfondsen hebben overal in het land klinieken, waar nu ruimtes zijn ingericht voor inentingen. Soms hebben ze ook gebouwen gehuurd.

De fondsen dienen tot nu toe alleen het Pfizervaccin toe, maar binnenkort zullen ze mogelijk ook beginnen met Moderna. De vaccins zijn gratis en niemand is verplicht ze te nemen, maar de respons is tot dusver overwegend positief. Om het proces te versnellen zijn ook honderden medische reservisten van het leger ingezet.

Afrika

Totaal anders is de situatie in Afrikaanse landen. Het eerste vaccinatieprogramma op het continent startte dit weekend op de Seychellen, een eilandenrepubliek ten noorden van Madagaskar. Verschillende andere landen hebben bestellingen lopen voor vaccins. Zo bestelde de Zuid-Afrikaanse regering 1,5 miljoen vaccins van AstraZeneca. President Cyril Ramaphosa maakte deze week bekend dat er in de eerste helft van 2021 nog eens 20 miljoen vaccins zullen aankomen.

In Afrika als geheel dreigt echter een groot tekort aan vaccins. „Rijke landen hebben meer vaccins verkregen dan ze nodig hebben”, zei John Nkengasong, leider van de Afrikaanse centra voor ziektebeheersing en -preventie (CDC Africa), vorige week tegenover Reuters. Hij sprak zelfs van „een morele catastrofe”, omdat Afrikaanse regeringen financieel niet op kunnen tegen westerse landen in het verkrijgen van voldoende vaccins. Als eind dit jaar 20 procent van het continent gevaccineerd is, zou dat al een behoorlijk succes zijn.

Het is niet zo dat de aankoop van vaccins volledig aan de marktwerking is overgegeven. Er participeren 176 landen in het programma Covax, bedoeld om wereldwijd vaccins op te kopen. Die zijn bedoeld voor landen die niet concurreren op de vrije markt. Covax heeft inmiddels zo’n 700 miljoen vaccindoses besteld.

Een deel daarvan kan naar Afrika, maar daarmee is het continent er nog lang niet. In totaal zijn er volgens Nkengasong zeker 1,5 miljard vaccins nodig. Ondanks Covax ontstaat er dus alsnog mondiale scheefgroei. Ter vergelijking: Canada heeft negen dosis van een vaccin per inwoner klaarliggen, de Europese Unie vier en landen die zijn aangewezen op Covax 0,2. Wel zijn er met verschillende westerse landen afspraken gemaakt om het teveel aan vaccin door te schuiven naar minder kapitaalkrachtige landen.

China probeert de situatie intussen te gebruiken door Afrikaanse landen het Chinese vaccin Sinopharm aan te bieden. Het is voor de Aziatische grootmacht een kans om de invloed op het continent verder uit te breiden.

Verdeeld Europa

In Europa is het beeld wisselend. Een moment van eenheid, zo noemde de Europese Commissie de dag –zondag 27 december– waarop het vaccineren tegen Covid-19 in de Europese Unie begon. Echte eenheid was die dag echter ver te zoeken.

De EU-lidstaten hadden dan wel gezamenlijk besloten via de Commissie aan de vaccins te komen; sinds het vaccin is geleverd gaan ze allemaal hun eigen weg. Hoe snel beginnen we met vaccineren? Welke mensen krijgen het vaccin als eerste? Hoe pakken we het praktisch aan? Deze vragen lagen bij de landen zelf.

Zo hadden Duitsland, Hongarije en Slowakije besloten dat ze niet op het moment van de eenheid konden wachten. De drie lidstaten begonnen een dag eerder, op zaterdag, al met het vaccineren van de eerste burgers.

Duitsland was daarmee een van de eerste landen in de EU die begonnen met vaccineren. Daar zijn nu meer dan 600.000 mensen ingeënt. Mensen ouder dan 80 jaar, zorgmedewerkers op de ic’s en de eerste hulp of mensen die werkzaam zijn in de ouderenzorg krijgen het vaccin als eerste.

De Duitsers besloten niet alleen een dag eerder met vaccineren te beginnen, ook hebben ze op eigen houtje vaccins gekocht. Dat is in strijd met de eerder gemaakte afspraken met de Commissie en andere EU-lidstaten. Een reprimande vanuit Brussel blijft echter vooralsnog uit.

Andere lidstaten –Frankrijk, Nederland en België– krijgen juist kritiek omdat ze als laatste in de EU begonnen met vaccineren. Zo is er in Frankrijk veel commentaar op het trage tempo waarmee het inenten begon; op dit moment hebben zo’n 140.000 mensen het vaccin toegediend gekregen. De bewoners en het personeel in verpleeghuizen zijn de eersten die daarvoor in aanmerking komen.

In het Verenigd Koninkrijk gaat het totaal anders. Het land dat vanwege de brexit geen EU-lidstaat meer is, regelde niet via de Commissie maar zelf vaccins voor zijn burgers. Het land keurde via een spoedprocedure als eerste westers land een coronavaccin goed. Op 8 december begon het vaccineren. Ondertussen zijn meer dan 2,6 miljoen Britten ingeënt.

Verenigde Staten

Onder de naam Operation Warp Speed zijn de Verenigde Staten al maandenlang bezig met het ontwikkelen van vaccins tegen corona. Inmiddels is de miljarden kostende inentingscampagne in volle gang, maar die stuit op de nodige hobbels.

Hoewel er federale richtlijnen zijn uitgevaardigd voor het toedienen van de eerste ronde prikken, zijn het de gouverneurs van de staten die uiteindelijk beslissen wie als eerste voor vaccinatie in aanmerking komt. Zij baseren zich voornamelijk op de aanbevelingen van het Center for Disease Control and Prevention (CDC).

Het CDC dringt erop aan eerst medisch personeel dat het meeste risico op besmetting loopt te vaccineren. Het gaat dan om circa 21 miljoen gezondheidswerkers die in de frontlinie van de strijd tegen Covid-19 staan. Min of meer gelijktijdig worden zo’n 2 miljoen bewoners van verpleeghuizen en andere instellingen voor langdurig verblijf ingeënt. Zo’n 40 procent van de coronadoden in de VS is uit deze laatste groep afkomstig. De regering heeft inmiddels ook alle Amerikanen van 65 jaar en ouder opgeroepen om zo snel mogelijk een vaccinatie te halen. Die is voor deze groep onmiddellijk beschikbaar. Tot dinsdag gold de oproep voor 75-plussers.

Het was de bedoeling dat tegen eind januari zo’n 45 miljoen Amerikanen zouden zijn gevaccineerd. Maar dat aantal zal vermoedelijk niet worden gehaald. Begin vorige week kwam naar buiten dat ruim twee derde van de eerste 17 miljoen doses vaccin die inmiddels zijn gedistribueerd nog niet is gebruikt. Gouverneurs van diverse staten hebben al gedreigd ziekenhuizen te straffen als ze in gebreke blijven. Los daarvan is het een enorme logistieke operatie om de ampullen over het immense land te verspreiden, vooral op het platteland.

De Amerikaanse regering beloofde dinsdag veranderingen door te voeren om de verspreiding en de toediening van het coronavaccin te verbeteren en te versnellen.

De federale overheid heeft enkele honderden miljoenen doses van het vaccin voor de eerste ronde van inenten betaald. De vraag is of de regering die kosten ook voor haar rekening zal nemen bij een tweede ronde of als blijkt dat het middel korter immuniteit tegen Covid-19 geeft dan tot nu toe wordt gedacht. Vermoedelijk zal een eventuele jaarlijkse corona­prik dan door de zorgverzekering moeten worden gedekt.

Leendert de Bruin

China wil haast maken met het vaccineren van zijn inwoners; het Chinees Nieuwjaar in februari staat voor de deur. Dan gaan Chinezen doorgaans massaal op reis. Het streven is om voorafgaand aan de feestdagen 50 miljoen mensen te vaccineren.

In de grote steden is dan ook al begonnen met het massaal vaccineren. Er worden onder meer sporthallen en lege fabrieken omgebouwd tot vaccinatiecentra.

Peking heeft een aantal groepen prioriteit gegeven in het verkrijgen van een coronaprik. Onder meer werknemers in de gezondheidssector, overheidspersoneel en mensen uit de logistieke sector mogen als eerste aansluiten in de rij. De huidige leeftijdsgrens voor het krijgen van de injectie is nog tussen de 18 en 59 jaar.

De gezondheidsautoriteiten gaven begin dit jaar definitief groen licht voor het gebruik van een coronavaccin van farmaceut Sinopharm. Twee andere vaccins zitten in de laatste testfase. De afgelopen maanden zijn er echter naar schatting al zo’n 4,5 miljoen mensen ingeënt. Het onderzoek naar de gebruikte vaccins was toen nog niet afgerond, maar ze konden bij „gebruik in noodgevallen” al worden toegediend.

Leendert de Bruin

Het ligt niet aan een gebrek aan ambitie in ’s werelds grootste democratie. India is van plan om halverwege dit jaar 300 miljoen mensen ingeënt te hebben, op een totale bevolking van 1,3 miljard. „Het wordt het grootste vaccinatieprogramma ter wereld”, zei epidemioloog Giridhara R. Babu uit Bangalore tegen The Wall Street Journal.

De enorme operatie, die zaterdag van start gaat, moet mogelijk gemaakt worden door een waar leger van doktoren, verpleegsters, politieagenten, soldaten en anderen. Zorgmedewerkers, de hulpdiensten en kwetsbare burgers krijgen voorrang bij het ontvangen van de prik.

Op dit moment zijn er twee vaccins goedgekeurd: dat van de Universiteit van Oxford en farmaceut AstraZeneca en een vaccin van het Indiase bedrijf Bharat Biotech.

India komt niet onvoorbereid ten tonele. Het Aziatische land kent al een enorm bestaand vaccinatieprogramma tegen een tiental ziektes, waaronder een succesvolle campagne tegen polio. Per jaar worden er honderden miljoenen prikken uitgedeeld. Ook is India de grootste vaccinproducent ter wereld.