Kinderen leren veel door te kijken. Het gedrag van opvoeders vormt een inspiratiebron voor de opgroeiende generatie. Ze willen zo sterk zijn als papa, zo lief zijn als mama en zo vaak op hun telefoon mogen als allebei. Waar wij de tieners op allerlei manieren in hun smartphonegebruik willen begrenzen, blijkt onder opvoeders geen gedeelde opvatting te bestaan over hun eigen schermtijd. Wat zien onze kinderen aan ons onlinegedrag?

Even niet

Samen met een groep opvoeders schakelde ik de onlinefuncties van mijn smartphone uit tussen de kerstdagen en de jaarwisseling. Volgens mijn vrouw was ik daardoor minder afgeleid en meer aanwezig. Ik geloof dat ze gelijk heeft, want als je offline bent, komen er minder ideeën van buiten om vanbinnen mee bezig te zijn. Dus ben je duidelijk meer in het hier en nu aanwezig. Geen WhatsApp-berichten, geen newsfeed en ook geen sociale media-triggers.

Halverwege oudejaarsdag ging de knop weer om. Een paar dingen wil ik echter vasthouden. Zoals bijvoorbeeld het idee dat niet ieder WhatsAppbericht binnen korte tijd gelezen dient te worden. Of wat dacht je van Twitter. Het is natuurlijk heel boeiend wat Trump en allerlei beeldbepalende figuren zoal roepen over de actualiteit van vandaag. Echter, het wekelijks lezen van enkele bezonken en doorwrochte artikelen is wellicht effectiever.

Smombies

Dat we als Yona Foundation besloten tot deze eindejaarssmartphonedetox (detox staat voor ontgifting), heeft alles te maken met opmerkingen die jongeren geregeld plaatsen. Zij horen hun ouders wel klagen over het onlinegedrag van kinderen, maar die blijken zelf ook in toenemende mate verslaafd. „Mijn vader kan zijn telefoon ook niet laten liggen als we aan het eten zijn”, klinkt het dan. Dat is terecht opgemerkt, denk ik.

De gevolgen van intensief schermgebruik in het gezin gaan echter verder dan het overschrijden van een irritatiegrens. Internetcriticus Hans Schnitzler wijst in zijn ”kleine filosofie van de digitale onthouding” op het verschijnsel ”smombies”. Volgens hem heeft het schuilen achter schermen invloed op hechting en identificatie, binnen relaties in het gezin.

Schnitzler: „Zodra schermpjes zich al te opzichtig tussen ouder en kind of tussen leraar en leerling wurmen, gaat dit ten koste van primaire identificatieprocessen. En wie zich niet met de ander kan identificeren, kan zich ook niet in de ander verplaatsen. Aldus ontstaat er een hechtingsproblematiek die niet alleen het aangaan van intieme relaties kan bemoeilijken, maar die tevens de dagelijkse omgang tussen mensen in het publieke domein beïnvloedt. Wanneer we collectief veranderen in zogeheten smombies – een samentrekking van smartphones en zombies – en geen oog meer hebben voor wat er om ons heen gebeurt, gaat dit ten koste van de betrokkenheid op de ruimtes die we samen delen.”

Betrokkenheid

Tijdens deze kerstvakantie, die valt in een periode van lockdown, zitten we behoorlijk op elkaars lip. De neiging om meer dan anders via de schermen naar buiten te vluchten, is niet ondenkbeeldig. Begrijpelijk dat je als opvoeder de behoefte voelt om op allerlei manieren ‘even weg’ te zijn, terwijl je nergens heen kunt.

Juist zulke dagen bieden echter kansen voor samen-tijd. Het smombie-gebeuren doorbreken, voor echt contact. Dan ben je alleen nog belbaar, maar even triggervrij. Zodat het gedwarrel van de onlinewereld wegvalt en je in het hier en nu dient te verblijven.

Kijk eens rond in je gezin en verwonder je over de ontwikkeling die je kinderen in het afgelopen jaar doormaakten. Sluit de schermen naar buiten en richt je samen op een bordspel, een sjoelbak of een leuke samen-klus in de schuur.

Kijk eens wat je ziet, als je smartphone offline is. Luister eens wat je hoort, als andere stemmen zwijgen. Dan ervaren kinderen waarschijnlijk ook iets wat opvalt. Je bent werkelijk hier en nu, betrokken op de binnenwereld van jullie thuis

De auteur is Programma Manager bij Yona Foundation.