Als Wallrafen over straat loopt met zijn vrouw of vrienden, merkt hij geregeld hoe subjectief ziende mensen naar hun omgeving kijken. „Als ik hen vraag mij een beschrijving te geven van de gebouwen die we passeren, krijg ik van elke persoon iets totaal anders te horen. De een vertelt over de architectuur, de ander over de bedrijven of winkels of over hoe druk het is of hoe kleurrijk. Ik ben dus afhankelijk van andermans manier van kijken. Dat wil ik liever niet. Ik mag dan blind zijn, maar ben het liefst zo onafhankelijk mogelijk. Als ik gebouwen nu eens kon vóelen, dacht ik. En zo kwam ik op het idee voor schaalmodellen van beroemde gebouwen.”

Vrijdag was Wallrafen in het Rijksmuseum in Amsterdam te vinden, waar hij, samen met een paar blinde en slechtziende vrijwilligers, een prototype van een maquette uitprobeerde. Een bijzondere versie, want de gebruiker hangt het model om de nek.

Wallrafen: „Een van de museumdirecteuren wilde liever geen grote maquette in de hal hebben staan, dus kozen we voor dit alternatief. Met de maquette voor de borst moet de blinde bezoeker zonder problemen zonder begeleiding er z’n weg weten te vinden. Van bovenaf voel je de vorm van de zalen en door op een knopje te drukken, hoor je waar je bent: „U bevindt zich nu in de eregalerij”, bijvoorbeeld, en dan krijg je een stukje geschiedenis en een beschrijving van de schilderijen die daar hangen, zoals het Melkmeisje en de Nachtwacht. Het is een tactiele plattegrond, zoals het papieren kaartje dat zienden bij de kassa krijgen.”

De Rijksmuseum-maquette is 53 centimeter breed en 3d-geprint op schaal 1:100. Dat betekent dat veel details ontbreken, omdat er nou eenmaal geen ruimte voor is. „Maar”, legt Wallrafen uit, „ook in grotere maquettes laten we zaken weg, omdat het anders te druk wordt. Te veel informatie brengt het verhaal niet helder over.”

Dat is precies het probleem van veel bestaande maquettes, die niet speciaal voor blinden zijn gemaakt. „Voor de deur van de Rijksdag, het Duitse parlementsgebouw in Berlijn, staat een schaalmodel van 1,80 meter bij 1,80 meter. Het hele gebouw is tot in detail uitgewerkt. Ik raakte het overzicht al snel kwijt.”

Ook de maquette bij de Martinitoren in Groningen is bekend bij Wallrafen. „Die is veel te klein, waardoor ik bijna niks voelde. Je moet met je vingers het verhaal kunnen voelen, als het kan met de context van de straatjes en de afzonderlijke ruimtes.” En daarnaast was er nog een nadeel: het is van brons. Wallrafen: „Hartje winter vroren mijn vingers bijna vast aan het metaal.”

Beleving

De oud-fotograaf bestudeerde deze en andere maquettes jaren geleden toen hij op het punt stond zijn eerste project te verwezenlijken: een schaalmodel van de parlementaire zaal van de Tweede Kamer in Den Haag. In opdracht van Stichting Geluid in Zicht en de directie van de Tweede Kamer maakten architecten van bureau NOV 82 vervolgens een exact schaalmodel van het parlement of, zoals Wallrafen het noemt, een „belevingsinstrument.” Het schaalmodel in de Tweede Kamer is een groot succes.

In het Rijksmuseum is Wallrafen de draagbare maquette nog druk aan het testen. Hoe gaan blinden straks de Nachtwacht ‘zien’, zonder die te kunnen aanraken? „Dat is het lastigste aspect met het museum, bezoekers mogen natuurlijk niet met hun vingers aan de historische objecten zitten. De TU Delft heeft een paar jaar geleden eens een kopie van het Melkmeisje gemaakt, speciaal voor blinden. Ik heb ’m zelf in handen gehad. Het hele schilderij is voelbaar. Het is helaas bij deze ene keer gebleven. Via onze maquette hoor je wanneer je voor de bekendste objecten staat. Dat is op dit moment het hoogst haalbare. Maar met de snelle ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie kan dat zomaar veranderen.”

Cathelijne Denekamp, manager Toegankelijkheid van het Rijksmuseum: „Als de tests met de maquette zijn geslaagd, gaan wij op zoek naar financiering. We kunnen deze maquette dan in de loop van 2021 aanbieden aan blinde en slechtziende bezoekers.”

,

www.geluidinzicht.nl

www.geluidsprojecten.nl