Urenlang zaten de fractievoorzitters van de coalitiepartijen donderdag bijeen om te overleggen hoe ver de hulp aan de vluchtelingen uit het afgebrande, Griekse kamp Moria mocht gaan. Weer blijkt het de VVD die de manoeuvreerruimte van CDA, D66 en ChristenUnie tot op de vierkante millimeter bepaalt.
Razendsnel knutselde de VVD donderdagavond een infographic in elkaar om te visualiseren wat de coalitie had afgesproken. Vier bullets bevatte het plaatje, per afspraak één. Bovenaan, als betrof het de meest belangrijke uitkomst, stond: de asielprocedure wordt korter. Genoemd werden ook: de straf op mensensmokkel gaat omhoog en overlastgevers met een verblijfsvergunning worden sneller uitgezet.
Weggemoffeld tussenin werd meegedeeld dat Nederland bereid is honderd Griekse asielzoekers op te vangen in Nederland; vijftig alleenstaande minderjarige vreemdelingen en vijftig personen die om overige reden kwetsbaar zijn.
Wie niet beter zou weten zou denken dat VVD, CDA, D66 en CU met elkaar hadden overlegd over het aanscherpen van het asielbeleid en niet over de vraag: hoe kunnen we het immense leed van de vluchtelingen in kamp Moria na de catastrofale brand aldaar iets verzachten? Het VVD-plaatje leek dan ook pure bluf, maar tijdens het verhitte Kamerdebat over de uitkomst van de spoedonderhandelingen bleef het beeld van een sterk door de liberalen geregisseerde koehandel grotendeels overeind.
Uitgangspunt bleek namelijk de hervestiging van in totaal 2000 asielzoekers wereldwijd die Nederland voor de periode 2020-2023 al aan de vluchtelingenorganisatie UNHCR van de VN had toegezegd. Elke asielzoeker die als gevolg van de donderdag gemaakte afspraken overkomt uit Griekenland, wordt op dit vierjarig quotum in mindering gebracht. Ook nareizigers, familieleden van de groep van vijftig personen die om overige reden kwetsbaar zijn, zijn onderdeel van de rekensom. „U zegt eigenlijk: Ik heb eerst honderd mensen aan mogen kruisen en daarna door de namen van honderd anderen een streep gezet”, hoonde DENK-Kamerlid Farid Azarkan, nadat ChristenUnie-woordvoerder Joël Voordewind in eigen bewoordingen de uitkomst van de onderhandelingen had samengevat.
Zijn collega’s uit de oppositie vielen Azarkan bij, de een in nog uitbundiger bewoordingen dan de ander. „Per saldo komt er geen vluchteling extra naar Nederland”, constateerde Jasper van Dijk (SP). „Voor een koopje heeft de VVD de rust in de coalitie teruggekocht”, voegde GroenLinks-woordvoerder Bram van Ojik er vernietigend aan toe.
En passant zagen vooral PvdA en DENK kans de ook bij het debat aanwezige minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, Sigrid Kaag, te beschadigen door haar in te wrijven dat zij gedurende het spoedberaad geen „leiderschap” (de sleutelterm in de campagne die Kaag het partijleiderschap van D66 opleverde) had getoond.
Amnesty International pijnigde de drie coalitiepartijen, die alle te maken hadden met oplopende druk vanuit de achterban, nog eens extra door nog tijdens het debat te twitteren: „Dit is geen verlichting voor Griekenland of voor de 13.000 mensen die nu dakloos zijn. Dit is schandalig.”
De PVV probeerde uit alle macht het beeld wat te corrigeren en de indruk te wekken dat de VVD de grote verliezer was. Door de deal zou er allerlei ‘asieltuig’ naar Nederland worden gehaald: economische migranten die Europa hadden willen chanteren door brand te stichten en die hulpverleners zouden hebben gehinderd bij het blussen. Die vlieger gaat niet op: belangrijkste selectiecriterium voor de groep van honderd is dat hun asielverzoek, gelet op het land van herkomst (Syrië, Eritrea, Somalië), kansrijk moet zijn.
Of dit debat überhaupt wel winnaars kent, is eigenlijk zeer de vraag. Zeker, het valt noch VVD, noch D66 noch welke partij dan ook aan te rekenen dat de Tweede Kamer in reactie op een dergelijk drama niet verder komt een kleine verschuiving in het UNHCR-quotum. Dat komt vooral doordat Europa al jarenlang niet bij machte blijkt een effectief asielbeleid uit te stippelen. Mede daardoor gaan in een nationale volksvertegenwoordiging als de Nederlandse de golven elke keer zo hoog.
Links staat tegenover rechts en doordat de Nederlandse meerpartijencoalities vaak divers zijn samengesteld is elk compromis per definitie gericht op de korte termijn en leidt het zelden tot grote wijzigingen van het asielbeleid. De uitdagingen van nu zijn daardoor in grote lijnen dezelfde uitdagingen als die van tien jaar of twintig jaar geleden. Het is lastig om kansrijke en kansarme asielzoekers zo snel mogelijk na binnenkomst van elkaar te scheiden, de procedures duren te lang en het lukt slecht om uitgeprocedeerde asielzoekers terug te laten keren naar het land van herkomst.
Zo moet er aan het eind van het debat toch minstens iets zijn wat de vier coalitiepartijen bindt: de wens dat de Europese Commissie op 30 september eindelijk asielplannen presenteert die realistisch en haalbaar zijn.
