Dat vindt de vooraanstaande Chinese virologe Shi Zhengli, beter bekend als de ”bat woman” (‘vleermuisvrouw’). Shi is hoofd van een team dat coronavirussen in vleermuizen bestudeert aan het Wuhan Instituut voor virologie. De wetenschapper, die tot nu toe heel weinig in het openbaar heeft gezegd, beantwoordde onlangs vragen van het wetenschappelijke tijdschrift Science. In een online document zijn haar antwoorden letterlijk te lezen.

„Wetenschappers van over de hele wereld hebben overtuigend geconcludeerd dat SARS-CoV-2 (het nieuwe coronavirus, red.) een natuurlijke oorsprong heeft en niet is ontstaan in een onderzoeksinstituut”, schrijft ze. „De bewering van de Amerikaanse president Trump dat het virus is ontsnapt uit ons instituut is totaal in strijd met de feiten. Het brengt ons academisch werk en ons persoonlijk leven in gevaar. Hij is ons zijn excuses verschuldigd.”

Shi verklaart dat haar onderzoeksgroep de afgelopen vijftien jaar drie coronavirussen heeft geïsoleerd uit vleermuizen. Het genetisch materiaal komt voor 80 procent overeen met het nieuwe coronavirus, wat betekent dat deze drie virussen daar verre familieleden van zijn. In februari publiceerde Shi een artikel in Nature over een vleermuisvirus, RaTG13, dat voor wel 96 procent overeenkomt. Ze zegt er direct bij dat ze dit virus niet hebben opgekweekt. Bovendien is volgens haar zelfs een verschil van 4 procent nog fors. Dat gaat dan om zo’n 1100 genetische verschillen, waar ongeveer vijftig jaar van evolutionaire veranderingen voor nodig zijn. Dat RaTG13 in de natuur zou zijn geëvolueerd tot het nieuwe coronavirus, is volgens haar daarom alleen in theorie mogelijk.

Nul besmettingen

Ze ontkent de mogelijkheid dat een van haar medewerkers zou zijn besmet door contact met vleermuizen. „Dat is uitgesloten. We hebben recent nog het bloed van al het personeel en de studenten in het lab getest en niemand is besmet. Tot nu toe zijn er nul besmettingen bij alle onderzoeksmedewerkers.”

Hoe het nieuwe coronavirus dan bij de mens is terechtgekomen, weet ze niet. Het is wel „zeer waarschijnlijk” dat het oorspronkelijk bij vleermuizen vandaan komt. Shi acht de kans heel klein dat het virus rechtstreeks van vleermuizen op de mens is overgesprongen. Vermoedelijk is dat via een of meer ander dieren gegaan, maar welke dat zijn, is onduidelijk.

Opmerkelijk is haar volgende uitspraak. „We hebben jarenlang virussen in vleermuizen gevolgd in de provincie Hubei, maar daarbij geen virus aangetroffen dat nauw verwant is aan SARS-CoV-2. Ik denk niet dat de sprong van vleermuis naar mens plaatsvond in Wuhan of in de Hubei provincie.”

De beruchte vleesmarkt in Wuhan was volgens haar slechts een drukke plek waar toevallig een aantal mensen rondliepen die het virus bij zich droegen. Het virus kwam volgens haar dus niet bij de dieren –zoals het daar verhandelde schubdier– vandaan, maar van de bezoekers. Daarvoor zijn twee aanwijzingen. Veel van de eerste coronapatiënten waren niet op de markt geweest. Daarnaast vond het team van Shi wel genetisch materiaal van corona op deurgrepen, op de grond en in het riool, maar niet in het onderzochte vlees.

Eerlijk

Wetenschappers reageren verdeeld op Shi’s openbaarmakingen. Sommigen zijn enthousiast over de nieuwe gegevens, anderen zien ze als zorgvuldig gecensureerde uitlatingen die slechts herhalen wat de Chinese authoriteiten eerder verklaarden. De Amerikaanse wetenschapper dr. Peter Daszak, die vijftien jaar met Shi heeft samengewerkt, beschrijft haar als „open”, „eerlijk” en „enorm gedreven”. De vraag blijft onbeantwoord in hoeverre de Chinese overheid een vinger in de pap heeft gehad bij haar uitlatingen.